Amsterdam: Russensjoel

Artikel

Door grootschalige pogroms in Oost-Europa eind 19e eeuw kwam een grote stroom Joden naar Amsterdam, op doorreis naar Amerika. Een aantal van hen bleef hier uiteindelijk wonen, onder wie orthodox-religieuzen, socialisten en zionisten.

Veel linkse Oost-Joden waren lid van de in 1921 opgerichte Arbeiders Cultuurkring Sch. Anski, waar de Jiddische taal en cultuur centraal stonden. In 1884 richtten Russische orthodoxe-Joden de vereniging Nidchei Jisraël Jechaneis op (De verdrevenen van Israël zal Hij verenigen - psalm 147:2), die in 1889 in de Nieuwe Kerkstraat 149 een synagoge kreeg.

De bekende jurist/schrijver/zionist Abel Herzberg (1893-1989) geeft een prachtige sfeertekening van deze Russische sjoel in zijn boek Brieven aan mijn kleinzoon:


'Hun stemmen waren niet geschoold, hun muzikaliteit liet nogal te wensen over, de oude melodieën kwamen niet tot hun recht, maar zij zongen met grote gevoeligheid. Wat er aan schoonheid ontbrak, werd door overtuiging vervangen. Het was allemaal eerlijk en echt. De ordelijkheid en het decorum, waarop zoveel prijs wordt gesteld in westerse synagogen, ontbraken nagenoeg geheel. Wat alleen gold was de spontaniteit van het hart… vooral…in de sjoel in de Kerkstraat, waar de religieuze ontboezeming ongebreideld en bijna wild aan de dag kon treden.'

Na de oorlog stond de Russensjoel lang leeg. In 1987 nam de vereniging Nidchei Jisraël Jechaneis de sjoel na een grote restauratie opnieuw in gebruik. Er komen veel Russische en Oost-Europese Joden die na de val van het communisme naar Amsterdam zijn gekomen.