Amsterdam: Plaquette aanslag bevolkingsregister

In de voormalige concertzaal van Artis aan de Plantage Kerklaan bevond zich tijdens de Tweede Wereldoorlog het bevolkingsregister van Amsterdam, met daarin o.a. de gegevens van circa 70.000 Amsterdamse Joden. Op 27 maart 1943 drongen als politiemannen vermomde leden van een verzetsgroep het gebouw binnen en staken het bevolkingsregister in brand. De persoonskaarten vatten moeilijk vlam maar dankzij solidaire brandweermannen was de waterschade aanzienlijk. Het effect voor Joden was echter gering omdat de meesten al op transport waren gezet.

Door verraad wist de Sicherheitsdienst de meeste daders en hun helpers binnen twee weken op te pakken. Twaalf van hen werden op 1 juli geliquideerd, onder wie schilder/schrijver Willem Arondeus, de Joodse medicijnenstudent Rudolf Bloemgarten, de schrijver Johan Brouwer en de architect Koen Limperg. De beeldhouwer Gerrit van der Veen en Willem Sandberg, de toenmalige conservator van het Stedelijk Museum, wisten te ontkomen. 

In de nacht van 14 op 15 mei 1944 werd Gerrit van der Veen gearresteerd, en op 10 juni terechtgesteld in de Bloemendaalse duinen. Deze leider van het kunstenaarsverzet zou als een van de grootste Nederlandse verzetsmensen de geschiedenis in gaan. Willem Sandberg, die de oorlog overleefde, ontwierp de plaquette ter herinnering aan de aanslag op het bevolkingsregister.