Ooggetuige: Karel (Israel) Cohen

Artikel

Karel Cohen (1932)

Karel Cohen, werd als Israel (Ies) Cohen, op 30 augustus 1932 geboren als jongste kind van Mozes en Rebecca Cohen-Stoodel. Hij had een oudere zus Sara (1920) en broer Nathan (1922). Het gezin woonde in Amsterdam-Oost, op Camperstraat 40 driehoog. Zijn vader was diamantslijper, maar er was niet altijd werk. Zijn moeder was bontwerker en had een atelier op zolder.

Het gezin verhuisde na het binnenvallen van de Duitse troepen in mei 1940 naar de President Brandstraat, ook in Oost. Ies zat vlakbij in de Smitstraat op de Oranje Vrijstaatschool. Op16 september 1941 werd deze school omgedoopt tot ‘Joodsche Montessorischool’. Rebecca Cohen werkte ook op een bontatelier in de Plantage, waar onder meer bontmutsen werden gemaakt voor de Duitse Wehrmacht. Het bedrijf en de werknemers waren een tijdlang onmisbaar voor de Duitse oorlogsindustrie.

Karel (links) met zijn ouders, zus, broer en zwager (midden), juni 1942, privébezit Karel Cohen.

Hollandsche Schouwburg

In mei 1943 werd Ies samen met zijn ouders ’s avonds van huis gehaald en overgebracht naar de Hollandsche Schouwburg. De volgende ochtend rond zes uur was Mozes Cohen het wachten zat en besloot met zijn vrouw en zoon te vertrekken; via de Roeterstraat liepen ze terug naar huis. Zowel in de lobby van de Hollandsche Schouwburg als bij de deur stond overdag bewaking. Ook in de zaal en op het balkon liepen bewakers rond. Maar ’s nachts was het er vaak maar één. En als die bewaker in de lobby in slaap was gevallen, dan was het voor medewerkers van de Joodse Raad iets makkelijker om mensen te laten ontsnappen.

Kort daarna namen zijn ouders de moeilijke beslissing om hun zoontje Ies voor onderduik mee te geven aan het verzet. Hij zou veertien dagen uit logeren gaan, zo werd hem verteld. Ies werd ondergebracht in Voorburg, bij een gezin met drie kinderen, de familie Willemse. Hij mocht voor zichzelf een nieuwe voornaam bedenken. Vanaf dat moment heette hij Karel de Cocq, geboren in Nederlands-Indië. Ies wilde het liefst terug naar zijn ouders, maar dat kon natuurlijk niet.

Exterieur Hollandsche Schouwburg
-
Office Winhov / ©Stefan Müller

Weggevoerd

Zijn ouders Mozes en Rebecca Cohen werden in juli 1943 weggevoerd naar Vught en daarvandaan via Westerbork naar concentratie-en vernietigingskamp Auschwitz. Na aankomst werden zij direct vermoord. Ook zijn broer Nathan (Nico) werd in Auschwitz vermoord.

Ies, die sinds 1943 Karel wordt genoemd, ging na de oorlog bij zijn oudere zus Nel en zwager wonen. Zij hadden de Sjoa in onderduik overleefd. In 2007 schreef hij zijn herinneringen op.