De Hoge Feestdagen
Drie volwassenen en een jongen staan rond een gedekte tafel met brandende kaarsen.
-Foto: Jenny E. Wesly. Collectie Joods Museum, M013963.
Rosj Hasjana en Jom Kipoer
Joden vieren Nieuwjaar in het najaar. Op de eerste en tweede dag van de Joodse maand Tisjrie is het Rosj Hasjana (letterlijk ‘de kop van het jaar’). Die dagen vallen meestal ergens in september of oktober, dit jaar op 3 en 4 oktober. Tien dagen na Rosj Hasjana is het Jom Kipoer. Samen worden deze dagen de Hoge Feestdagen genoemd. Het is een beetje een ongelukkige vertaling van het Hebreeuws, waarin ze de ‘ontzagwekkende dagen’ (jamiem noraïem) heten.
Rosj Hasjana
Volgens de overlevering werd de wereld geschapen op Rosj Hasjana, het is de 'verjaardag' van de wereld. Het is ook een dag des oordeels. God is de rechter en op Rosj Hasjana bepaalt hij het lot van de wereld voor het komende jaar.
Rosj Hasjana wordt thuis én in de synagoge gevierd. Thuis eet men samen. Daar hoort eten bij dat goede dingen voor het komende jaar symboliseert, bijvoorbeeld zoete appel met honing om elkaar een zoet nieuw jaar te wensen, en een ronde challe (gevlochten brood). De ronde vorm staat voor de cyclus van het leven, dat er geen begin en einde is.
De hele maand voorafgaand aan Rosj Hasjana wordt op een ramshoorn (een sjofar) geblazen. Het geluid, dat klinkt als een trompet, is een 'wake-up call', voor onszelf, om te overdenken wie we zijn en of we onze tijd goed gebruiken, én om Rosj Hasjana aan te kondigen. In de synagoge vragen de aanwezigen om vergeving van God.
Nieuwjaarskaart met tekening van H. Goldberg. Warschau, circa 1915,
Jom Kipoer
Tien dagen later, op Jom Kipoer, wordt het lot dat op Rosj Hasjana bepaald werd, vastgelegd (bezegeld): wie in het komende jaar zal leven en wie zal sterven (en ook hoe!). In die tien tussenliggende dagen gaat het om introspectie: je overdenkt het afgelopen jaar, bedenkt wat je verkeerd hebt gedaan, en probeert dat recht te zetten. Rosj Hasjana en Jom Kipoer (de dag van vergeving en rekenschap) zijn dus niet los van elkaar te zien, ze horen bij elkaar.
De synagogedienst op Jom Kipoer duurt een hele dag. Het is een vastendag: er wordt de hele dag niet gegeten en gedronken, zodat al je aandacht kan gaan naar het overdenken: hoe zal ik het het komend jaar doen? Jom Kipoer wordt afgesloten met een lange toon op de sjofar. Daarna gaat iedereen weer (samen) eten.
