Zierikzee
Herdenkingen in huizen, winkels en scholen die de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog invoelbaar maken.
28 april, 30 april & 2 mei
Open Joodse Huizen
Huizen van Verzet
Mien en manufacturen
De in 1897 geboren Joodse Wilhelmina ‘Mien’ Labzowski komt uit een gezin met zes kinderen. Als jonge vrouw zit ze vol ondernemingslust en toont ze de ambitie om een zelfstandig bestaan op te bouwen. Een jaar na haar huwelijk met Mozes Salomon Frenk opent ze in 1924 haar eigen manufacturenzaak. De handel in voornamelijk lingerie en babykleding gaat voorspoedig en wordt een begrip in Zierikzee en omstreken. Met Miens huwelijk gaat het minder goed. In 1933 besluit het stel dan ook uit elkaar te gaan.
In maart 1942 worden de 24 Joodse inwoners van Zierikzee gedwongen om naar Amsterdam te verhuizen. Hoewel niemand weet welk lot hen te wachten staat, beseft iedereen dat dit weinig goeds belooft. Mien wacht haar ‘tewerkstelling’ niet af en besluit onder te duiken. Dat gaat ruim een jaar goed, tot ze in september 1943 wordt verraden. Nog geen drie weken later wordt Mien op 45-jarige leeftijd in Auschwitz vermoord.
Van de familie Labzowski overleven alleen Miens oudste broer Henoch en een van zijn drie dochters de oorlog. Ze zijn de enige overlevenden van de in 1942 op Schouwen-Duiveland woonachtige Joden. Hun verhaal wordt verteld door Renée van der Hulle.
Havenpark 5
De levendige Lange Nobelstraat in Zierikzee 1925. In het eerste huis aan de rechterkant is de manufacturenzaak van Mien Labzowski gevestigd.
Suusje en haar hartsvriendin
Samen met zijn echtgenote Gisella Heuman en hun drie kinderen Isidor, Susanne en Rosa besluit de uit Oss afkomstige Jacob van Dijk in 1928 om in Zierikzee te gaan wonen. Hier worden Jozef en Frits geboren en Jacob drijft een succesvolle kledingzaak.
In maart 1942 krijgen alle Joden in Zierikzee de opdracht om naar Amsterdam te verhuizen. Vooral het afscheid van de kinderen van hun niet-Joodse vrienden en vriendinnen levert hartverscheurende taferelen op. In Amsterdam wordt het gezin Van Dijk op verschillende adressen in de oude Jodenbuurt bij familieleden ondergebracht. Vanuit Amsterdam schrijft dochter Susanne een aantal brieven naar haar in Zierikzee achtergebleven hartsvriendin. Ze geven een bijzonder beeld van de ellendige omstandigheden waarin de Joden van Amsterdam verkeert.
Op 3 september 1942 worden Jacob, Gisella en 4 van hun kinderen van huis gehaald en naar Westerbork overgebracht. Lang blijven ze daar niet, al de volgende dag volgt deportatie naar Auschwitz. Geen van hen zal dit kamp overleven. Ook oudste zoon Isidor ontkomt niet aan deportatie. Hij wordt op 1 juli 1943 vanuit Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor gestuurd waar hij direct na aankomst in een gaskamer wordt vermoord.
Sint Domusstraat 17
De veerboot vertrekt uit Zijpe richting Numansdorp. Vanaf Numansdorp gaat de tram verder naar Rotterdam.
Willem en de geheime telefoonlijn
Om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen besluiten leden van het verzet in december 1944 om de bevolkingsadministratie van Renesse en omliggende gemeenten in handen te krijgen en te begraven. De Duitse bezetter reageert furieus en de verzetsmannen moeten onderduiken. Onder hen bevindt zich Willem Boot.
Via een geheime telefoonverbinding met bevrijd gebied wordt contact gelegd met Engelse troepen. Die besluiten een boot te sturen om een aantal geallieerde piloten en de verzetsmannen op te halen. Op het afgesproken tijdstip zitten de mannen te wachten maar er komt een Duitse patrouille aan. Er ontstaat een vuurgevecht waarna Willem en negen anderen worden gearresteerd.
In Zierikzee worden de mannen verhoord en vreselijk mishandeld. Nog dezelfde dag worden ze in Renesse geëxecuteerd. De moord op de ‘Tien van Renesse’ staat diep gegrift in het collectieve geheugen van het eiland. Dit verhaal wordt vertelt door Leendert van der Werf.
Havenplein 3
De geheime telefoonlijn bediend door Minkema, verzetsman en baas van het PZEM kantoor.
Programma 28 april
Op verschillende adressen worden slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Bijwonen is gratis.
Deze wandeling start om 14.00 uur bij het Namenmonument aan de Nieuwe Kerk in Zierikzee. De wandeling leidt langs struikelstenen en plekken die getuigen van de voormalige Joodse Gemeenschap van Zierikzee.
Aanmelden kan via struikelsteenwandeling@gmail.com
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Programma 30 april
Havenpark 5
Het verhaal van Mien Labzowski.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Sint Domusstraat 17
De oorlogsjaren van het gezin van Jacob en Gisella.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Havenplein 3
Over De ‘Tien van Renesse’
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Rollandthof 1
Op Rollandthof leiden bordjes belangstellenden naar de Joodse begraafplaats te Zierikzee. Op 28 april en 2 mei is de begraafplaats ook geopend, maar dan tussen 14.00 en 16.00 uur.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Programma 2 mei
Deze wandeling start om 14.00 uur bij het Namenmonument aan de Nieuwe Kerk in Zierikzee. De wandeling leidt langs struikelstenen en plekken die getuigen van de voormalige Joodse Gemeenschap van Zierikzee.
Aanmelden kan via struikelsteenwandeling@gmail.com
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Met dank aan
