Utrecht
Herdenkingen in huizen, winkels en scholen die de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog invoelbaar maken.
2 mei 2024
Open Joodse Huizen
Het illegale telefonienetwerk
Wolter Heukels werkt voor de PTT als de oorlog begint. Hij bedenkt zich geen moment en sluit zich aan bij de illegale anti-Duitse organisatie de Ordedienst.
Vanuit het Kraaienest, de codenaam voor het postkantoor, legt Wolter onder de schuilnaam ‘Oom Henk’ een telefonienetwerk aan. Door die lijnen zo goed mogelijk met elkaar te verbinden, ontstaat er een illegaal netwerk, waarmee verzetsstrijders met elkaar kunnen communiceren.
In 1944 legt Oom Henk zelfs een telefoonverbinding tussen het bevrijde Nijmegen en bezet Utrecht aan. Daarmee konden ze bewegingen van de Duitser bezetters doorgeven aan de bevrijders en wisten ze ook waar de geallieerden voedseldroppingen zouden doen.
Gebroken dromen
Ester van der Hoeden en haar verloofde Isaac Cohensius hebben als droom samen in Palestina een dokters- en verpleegpost te gaan runnen. Zij verloor al vroeg haar vader en hij zijn moeder.
Ester doet de opleiding verpleging en behaalt ook de diploma’s kinderverpleging en kraamzorg. Isaac studeert geneeskunde in Utrecht en is actief in de Zionistische beweging en als vrijwilliger bij de brandweer.
Al snel na de inval van de Duitse bezetter wordt Ester ontslagen, maar begint vervolgens een eigen praktijk als zieken- en kraamverpleegster. Als in de zomer van 1942 hun deportatie aanstaande is, trouwen ze in Utrecht en melden zich in Westerbork. Isaac krijgt verlof om nog af te studeren als arts.
Op 31 augustus 1942 gaan ze op transport. Isaac wordt voor Auschwitz uit de trein gehaald om als arts in concentratiekampen te gaan werken. Ester wordt vergast op 3 september 1942.
Het spoor van verzet
Op 17 september 1944 riep de Nederlandse regering in Londen via radio Oranje meer dan 30.000 spoorwegmedewerkers op om onmiddellijk hun werk neer te leggen.
De spoorwegstaking moest de geallieerde operatie ‘Market Garden’ ondersteunen om de bevrijding van Nederland te versnellen.
In hoeverre is de spoorwegstaking te zien als verzetsdaad van NS? En hoe stelden gewone spoorwegmedewerkers zich tegen de Duitse bezetter op?
Programma 2 mei
Op verschillende adressen worden slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Bijwonen is gratis.
Bergstraat 6
De Joodse arts Bram Querido bracht zijn jeugd door in Wijk C. Van het gezin Querido overleefden alleen hij en zijn zus. Hun vader en een andere zus werden vermoord in Sobibor, hun moeder in Auschwitz. De huidige bewoonster van hun woning, Corry Huiding, vertelt hun verhaal.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Ondiep 63
Historicus Victor Frederik vertelt over het ontstaan van de Joodse school die in dit pand gevestigd was. Ruth Jacobsen was één van de leerlingen van de school. Victor vertelt haar aangrijpende verhaal.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Neude 11
Het verhaal van het illegale telefonienetwerk
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Zaagmolenkade 28
De gebroken dromen van Ester van der Hoeden en Isaac Cohensius
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Kromme Nieuwegracht 35a
Samen met haar echtgenoot Alphons, runde Mieks de Leeuw-Snackers een kruidenierszaak. Tijdens de oorlog werd een Duitse dame bij het echtpaar ingekwartierd. Nadat Mieks een woordenwisseling met haar kreeg, werd ze gearresteerd en zwaar gestraft. Ze overleed in februari 1945 in een vrouwengevangenis in Leipzig. Nicole Zonderhuis vertelt haar verhaal.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Professor Suringarlaan 1
Politicoloog en journalist Wilfred Scholten schreef een boek over de verzetsman Henk Das. Samen met Henks dochter Jantien vertelt hij over diens werk als provinciaal leider van de Landelijke Organisatie voor de Hulp aan Onderduikers. Henk overleefde de oorlog, maar de oorlog verdween nooit meer uit hem.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Vredenburg 31
De Joodse Ben Bril had een broodjeszaak in Utrecht én was wereldberoemd bokser. Samen met zijn gezin overleefde hij de kampen Vught, Westerbork en Bergen-Belsen. Theatermaker Kim Arnold vertelt over hun leven voor, tijdens en na de oorlog.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Waterstraat 27
Historici Han Lettinck en Els Boon vertellen het verhaal van Michael Pappie en zijn vier zonen. Michael was een succesvolle Joodse textielhandelaar. In Wijk C gold hij als een vooraanstaand persoon die actief was in het verenigingsleven. Hij werd op 5 februari 1943 in Auschwitz vermoord.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Prins Hendriklaan 50A
Rechtenstudent Truus van Lier was 19 jaar toen ze zich in 1940 aansloot bij de Amsterdamse verzetsgroep CS-6. In 1943 liquideerde Truus de foute Utrechtse politiechef Gerard Kerlen. Korte tijd later werd ze opgepakt en naar concentratiekamp Sachsenhausen overgebracht. Daar werd zij door een vuurpeloton geëxecuteerd. Evelien Ribbens vertelt over Truus’ leven en verzetsdaden.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Maliebaanstation 16
Het spoor van verzet
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Maliebaanstation 16
Flora Snatager werkte als stenotypiste op de afdeling goederentransport van de NS. Omdat ze Joods was, werd ze in 1940 ontslagen. Na ondergedoken te hebben gezeten, kwam Flora in 1943 in Westerbork terecht. Op 27 augustus van dat jaar werd ze in Auschwitz vermoord. Journalist Bas Dekkers vertelt haar verhaal, en de geschiedenis van Joodse NS-medewerkers.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Achter de Dom 7a
In de nacht van 12 op 13 december 1942 staken vijf studenten de studentenadministratie van de Universiteit van Utrecht in brand om zo studenten te behoeden voor de Arbeitseinsatz. Twee van hen, Frits Jordens en Anne Maclaine Pont, waren daarnaast betrokken bij de redding van 360 Joodse kinderen. Emeritus hoogleraar Leen Dorsman vertelt hun verhaal
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Achter de Dom 7a
In 1940 begon Trui van Lier een crèche met de naam Kindjeshaven. Samen met haar hulp Jet bracht zij 150 Joodse kinderen onder op verschillende onderduikadressen. Journalist Jim Terlingen schrijft een boek over Trui. Samen met de 91-jarige Anneke Schroevers-Hut, een nicht van Trui, vertelt hij haar verzetsverhaal en over haar band met haar jongere nicht, de verzetsvrouw Truus van Lier (zie Prins Hendriklaan 50).
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Bijlhouwerstraat 6
De Joodse Ludwig en Johanna Danheisser – Bloch vluchtten in de jaren 30 vanuit Frankfurt naar Nederland. Na enige tijd in Den Haag te hebben gewoond, streken ze neer in Utrecht. In 2023 herkenden nabestaanden hen op de filmbeelden van de deportatietrein die vanuit Westerbork naar Auschwitz vertrok. Daar werden Ludwig en Johanna op 22 mei 1944 vermoord. Robin van Essen vertelt hun verhaal.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
