Schoonhoven
Herdenkingen in huizen, winkels en scholen die de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog invoelbaar maken.
3 mei
Open Joodse Huizen
Huizen van Verzet
Een familieportret vol verhalen
Op 19 mei 1929 poseren 13 personen voor de camera. Het zijn de Joodse gezinnen Van Leeven en Van der Rhoer. Van Leeven woonde aan de Oude Haven in Schoonhoven. Ver na de oorlog keert deze foto weer terug naar Schoonhoven en na intensief onderzoek is steeds duidelijker geworden wie deze personen waren en wat hen tijdens de Tweede Wereldoorlog is overkomen.
Verschillende personen op de foto overleven de oorlog in de onderduik, anderen weten een plek te bemachtigen op de Barneveldlijst en Lena van Leeven, een van de kleuters op de afbeelding weet aan deportatie vanuit Westerbork te ontkomen door in de tuin van kampcommandant Gemmeker te werken.
Niet iedereen op de foto weet de oorlog te overleven. Van 6 personen weten we dat ze zijn vermoord in de vernietigingskampen Auschwitz-Birkenau of Sobibor. Op 3 mei vertelt Hans Fokker over de foto en over de leden van beide families.
Oude Haven 7
Familie Van Leeven en Van der Rhoer
‘Jan Snor’
Onder de schuilnaam ‘Jan Snor’ is Maarten Schakel de leider van een verzetsgroep die zich onder meer bezighoudt met onderduikhulp aan Joden. Dat gaat lange tijd goed maar vlak voor het einde van de oorlog fietst Maarten een SS-fuik in. Zijn wapen en een stapel verzetskranten wordt gevonden en hij wordt onder bewaking naar het politiebureau in Schoonhoven overgebracht. Daar krijgt hij vrijwel meteen te horen dat hij Todeskandidat is. Het vonnis zal de volgende dag in Gouda voltrokken worden.
Inmiddels is Maartens verzetsgroep op de hoogte gebracht van zijn arrestatie. Hoewel ze hem volledig vertrouwen zijn ze toch bang dat hij onder druk namen zal noemen. Het enige wat erop zit, is hem bevrijden uit zijn politiecel.
Er wordt een gedurfd plan bedacht waarbij de hulp van de politie in Schoonhoven cruciaal is. De opperwachtmeester besluit na enige aarzeling zijn medewerking te verlenen. Op 3 mei wordt verteld hoe deze reddingsoperatie afliep.
Spoorstraat 3A
Richard Navest rechts op bezoek bij Maarten Schakel die op dat moment inmiddels burgemeester van Noordeloos was
Achterkamer met uitzicht over de Lek
Als de Joodse slager Jacob van Klaveren en zijn vrouw Bertha in april 1943 een oproep krijgen om zich te melden in Kamp Vught besluiten ze onder te duiken. In eerste instantie bij de familie Intveldt in de Havenstraat, maar als er door voedselgebrek een probleem ontstaat, gaat het stel naar de familie Bunschoten die woonachtig was op dit adres.
Jacob en Bertha brengen hun tijd voornamelijk door in een achterkamer met uitzicht over de Lek. Bij onraad moeten ze maken dat ze in een afgesloten tussenkamer verdwijnen. Een extra moeilijkheid ontstaat door de zoon van de familie Bunschoten die lid is van de NSB. Als de situatie te gevaarlijk dreigt te worden keert het stel terug naar de familie Intveld.
Daar overleven ze de oorlog. Pas na de bevrijding horen ze het afschuwelijke nieuws dat hun enige zoon Benno al in 1943 op zijn onderduikadres in Rotterdam is overleden. Het verhaal van het gezin Van Klaveren wordt op 3 mei in de voormalige woning van de familie Bunschoten verteld door Trudy Boerefijn
Voorhaven 16
Programma 3 mei
Op verschillende adressen worden slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Bijwonen is gratis.
Oude Haven 7
In 2015 werden drie foto’s gevonden met daarop de Joodse families Van Leeven en Van der Rhoer. Een van de foto’s is een groepsportret met dertien personen, gemaakt in 1929. Zes van hen werden in de vernietigingskampen Sobibor en Auschwitz vermoord. De baby op de foto, Helena van Leeven, overleefde kamp Westerbork door te werken in de tuin van kampcommandant Gemmeker. In Westerbork ontmoette ze Selfried Fuchs met wie ze in het kamp trouwde.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Klooster 5 (Arto Theater)
'Oh boy, she could play that horn!' Na zijn bezoek aan Nederland maakte de wereldberoemde trompettist Louis Armstrong deze opmerking over de Joodse Clara de Vries. Op 3 mei vertelt Cristel Stolk over hoe Clara tijdens de oorlog geen muziek meer mocht maken en hoe zij samen met haar ouders naar Auschwitz werd gedeporteerd. Cristel wordt begeleid door twee musici, Ruud Bergamin en René Kuzee.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Haven 15
Van 1856 tot 1880 woonde en werkte Heiman Meijer van Beem in deze woning als leraar van de Joodse School in Schoonhoven. Toen hij samen met zijn gezin naar Hoorn verhuisde, plaatste hij in de krant een bericht om alle Schoonhovenaren te bedanken voor hun lange vriendschap. Heiman maakte de Tweede Wereldoorlog zelf niet mee, maar een aantal van zijn kinderen en kleinkinderen wel. Huidige bewoner Herman Groothuis vertelt hun verhaal.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Lopikerstraat 57 (Galerie Corrie Kooy)
Op 28 mei 1887 werd de eerste steen van dit pand gelegd door de 8-jarige Mozes Keiser. De gevelsteen herinnert aan deze gebeurtenis en markeert een bijzondere periode uit de Schoonhovense geschiedenis: rond de tijd van de steenlegging was 25 procent van de winkeliers in de stad Joods. Mozes zou 61 jaar zijn geweest ten tijde van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Hoe zijn nazaten, die in dit pand gewoond hebben de oorlog zijn doorgekomen is uitgezocht door Trudy Kramer. Zij vertelt het verhaal van de familie Keiser.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Spoorstraat 3A
Onder de schuilnaam ‘Jan Snor’ is Maarten Schakel de leider van een verzetsgroep die zich onder meer bezighoudt met onderduikhulp aan Joden. Op 3 mei wordt verteld hoe de reddingsoperatie afliep na de arrestatie van Maarten.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Albrecht Beijlinggracht 24
De familie Schenk speelde meer dan een eeuw een prominente rol binnen de Joodse gemeenschap van Schoonhoven. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland woonde Hijman Schenk samen met zijn moeder Francina en haar zuster Gosina op dit adres. In 1943 krijgen Hijman, Francina en Gosina een oproep om zich op 22 april in Kamp Vught te melden. Van daaruit worden zij via Kamp Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor gedeporteerd en daar direct na aankomst vermoord. Hijman was de laatste afstammeling van de Schoonhovense tak van de familie Schenk.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Haven 13 (Edelambachthuis)
In de voormalige synagoge van Schoonhoven is zich tegenwoordig Rikkoert juweliers gevestigd. Op de binnenplaats is nog steeds het mikwe, het ritueel bad, te zien. Op de vrouwengalerij is de museumcollectie ‘Drie eeuwen Schoonhovens zilver’ tentoongesteld. In deze collectie bevinden zich onder andere Joodse rituele voorwerpen, maar ook verzetsmunten met daarop de afbeelding van koningin Wilhelmina.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Kruispoortstraat 3 (remonstrantse kerk)
Willem Nicolaas van Nooten was een Schoonhovense remonstrants predikant, hoewel hij zijn langste tijd als dominee doorbracht in Meppel. Daar speelden hij en zijn echtgenote een actieve rol in het verzet, van de hulp aan neergestorte geallieerde vliegtuigbemanningen tot het verzorgen van Joodse onderduikers. Hun verhaal wordt verteld door dominee.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Voorhaven 16
Het verhaal van de Joodse slager Jacob van Klaveren en zijn vrouw Bertha.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Havenstraat 16
De in Schoonhoven geboren Karel Tempelman was lid van de knokploeg die was ontstaan in de DEMKA-staalfabriek in Zuilen. In 1944 werd hij samen met een aantal andere leden gearresteerd en overgebracht naar Amsterdam. Bij wijze van represaille voor de liquidatie van de Haarlemmer politieman Fake Krist werden Karel en zeven anderen gefusilleerd. Otto Ooms vertelt op 3 mei Karels verhaal.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
