Nijmegen
Herdenkingen in huizen, winkels en scholen die de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog invoelbaar maken.
27 april
Open Joodse Huizen
Huizen van Verzet
Een gescheiden gezin in oorlogstijd
Op dit adres woonde de Joodse veehouder en medefirmant van een vee- en exportslachterij Jacob de Wijze samen met zijn vrouw Saartje en hun drie kinderen Elly, Louis en Kitty. In 1940 werd het gezin aangevuld met pleegkind Inge Meierhof die door haar ouders vanuit de Duitse stad Koblenz naar Nederland gestuurd was om later samen door te reizen naar Amerika.
In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 is Elly bij haar schoonouders. Hierdoor ontkomt ze aan haar arrestatie. De rest van het gezin De Wijze en de 12-jarige Inge worden wel van huis gehaald en naar Kamp Westerbork overgebracht. Van daaruit worden Jacob, Saartje en Inge op 16 februari 1943 naar Auschwitz gedeporteerd en daar direct na aankomst vermoord.
De drie kinderen De Wijze komen de oorlog op verschillende manieren door. Elly duikt samen met haar echtgenoot onder. Louis overleeft onder meer de kampen Auschwitz en Buchenwald en Kitty wordt na lange tijd in Kamp Westerbork als verpleegster te hebben gewerkt naar Theresienstadt gedeporteerd. Op 27 april vertellen hun kinderen Kitty Kat, Desirée de Wijze en Marianne Bernelot-Moens het verhaal van hun ouders en grootouders.
Pontanusstraat 27
Bron: Privécollectie Kitty Kat
Joods rusthuis
Simon en Sara de Wijze woonden al sinds 1934 in Nijmegen. In de jaren die volgen richten ze hun woning steeds meer in als pension, een Joods rusthuis. Ze doen dit vermoedelijk omdat hun financiële situatie hierom vraagt. Sara laat zich inschrijven als ‘directrice van een Joods rusthuis’, haar echtgenoot als ‘administrateur’.
In de jaren dertig vlucht Simons neef Julius Sanders vanuit Duitsland naar Nederland. Ook hij vestigt zich in Nijmegen waar hij begin februari 1941 trouwt met de eveneens uit Duitsland gevluchte Frieda Goldschmitt. In datzelfde jaar wonen ze korte tijd in het pension van Simon en Sara. Om aan deportatie te ontsnappen vertrekken ze in 1942 naar Amsterdam om daar onder te duiken. Dat gaat mis en al in september van dat jaar wordt het stel in Auschwitz vermoord.
Ook Simon, Sara en pensiongasten Marianne van Huiden en Georgina Knurr ontkomen niet aan deportatie. Tijdens de grote razzia in Nijmegen op 17 november 1942 worden ze alle vier van huis gehaald. Geen van hen overleeft de oorlog.
Van Spaenstraat 23
Fragment van het huwelijksacte van Simon de Wijze en Sara Goslinski.
-Bron: RAN
De ‘terugkeer’ van de familie Santcroos
De Joodse Amsterdammer Daniël Santcroos was in de jaren 30 voor zijn werk in Duitsland geweest. Door wat hij daar had gezien realiseerde hij zich na het begin van de Duitse bezetting van Nederland dat het voor Joden slecht zou aflopen. Daarom regelde hij onderduikadressen voor zichzelf, zijn vrouw Elisabeth en hun jonge kinderen Herman, Simon en Peter. Samen als gezin onderduiken is niet mogelijk.
Het hele gezin overleeft de oorlog en wordt na de bevrijding weer met elkaar herenigd. Terugkeren naar Amsterdam is echter te pijnlijk, bijna de hele familie is in de kampen vermoord. Slechts een naar Amerika geëmigreerde zus van Daniël en een uit Auschwitz teruggekeerde schoonzus zijn nog in leven. Met behulp van de onderduikvader van zoon Peter, dominee Creutzberg, krijgt het gezin Santcroos een woning in Nijmegen.
Het is vooral voor de kinderen moeilijk om weer terug te zijn in het gezin, na enkele jaren bij andere families te hebben gewoond. Zoon Simon vertelt op 27 april hoe zijn gezin na de oorlog het leven weer probeerde op te pakken.
Postweg 62
Bron: Privécollectie Simon Santcroos
Programma 27 april
Op verschillende adressen worden slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Bijwonen is gratis.
Fransestraat 40
Samen met zijn broer Joost had Alfred Glaser een succesvolle winkel in de Nijmeegse Houtstraat. Alfred woonde echter in deze woning in de Fransestraat, samen met zijn vrouw Theadora, hun vierjarige zoontje Jacques en schoonmoeder Marie. Het gezin werd op 17 november 1942 van huis gehaald en naar Kamp Westerbork overgebracht. Geen van hen overleefde de oorlog. De huidige bewoners van dit pand, Montague Cardwell-Jacobs, vertelt het verhaal van de familie Glaser.
Voertaal is Engels
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Postweg 62
Zoon Simon Santcroos vertelt op 27 april hoe zijn gezin na de oorlog het leven weer probeerde op te pakken.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Pontanusstraat 35
Enkele weken na de Duitse inval van Nederland verhuisde de Joodse Saara de Jong naar deze woning in Nijmegen. Haar familielid Channah Koppel-de Vries vertelt over Saara’s leven en deportatie naar Auschwitz-Birkenau, op 16 februari 1943.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Pontanusstraat 27
Desirée de Wijze en Marianne Bernelot-Moens het verhaal van hun ouders en grootouders.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Van Spaenstraat 23
Simon en Sara de Wijze runden in Nijmegen een Joods pension, waar ook Simons gevluchte neef Julius en zijn vrouw Frieda kort verbleven. In 1942 werden Simon, Sara, hun pensiongasten en het echtpaar Sanders gedeporteerd en geen van hen overleefde de oorlog.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Met dank aan: Oorlog in Nijmegen, Stichting Stolpersteine Nijmegen en Stichting Behoud Joodse Begraafplaats Nijmegen
