Nijmegen

Herdenkingen in huizen, winkels en scholen die de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog invoelbaar maken.

De razzia van 17 november

Het is de nacht van 17 op 18 november 1942 en heel Nijmegen staat op zijn kop. Overal worden deuren ingetrapt en Joden naar buiten gesleept. De Duitse bezetter organiseert een razzia. 196 Joden worden opgepakt en per trein naar doorgangskamp Westerbork gedeporteerd, om van daaruit vrijwel direct op transport te worden gesteld naar vernietigingskamp Auschwitz. Twee van hen zijn Jonas en Phillip Monnikendam.

Vanuit hun huis aan de St. Stephanusstraat 62 worden Jonas en zijn zoon Philip, samen met alle andere opgepakte Joden, ondergebracht in de HBS. Johanna Monnikendam-Frankenhuis, Philips moeder, is ziek thuis en wordt daarom niet naar de HBS, maar naar een ziekenhuis gebracht.

Op 18 november komen Jonas en Philip aan in Westerbork. Van daaruit wordt Jonas op 11 januari 1943 naar vernietigingskamp Auschwitz gedeporteerd. Hij wordt direct na aankomst vermoord. Johanna wordt later, op 6 april 1943, alsnog naar Westerbork gedeporteerd en herenigd met haar zoon. Op 20 juli worden ze naar vernietigingskamp Sobibor gedeporteerd.

Johanna wordt direct na aankomst vermoord. Philip wordt in eerste instantie ingezet voor werkzaamheden, maar is ook later in Sobibor vermoord.

Philip Monnikendam achter in het midden privécollectie M H Reuderink

Een familie verscheurd

Tot november 1942 was Schoolstraat 123 het thuis van de familie Bos-Krause. Liebman Bos (1889), een koopman, huwde Irene Krause (1897) op 21 december 1928 in Nijmegen. Samen kregen ze twee kinderen, Herta (1929) en Jacob (1933).

In de zomer van 1942 werd Liebman naar het Joodse werkkamp Vledder gestuurd, gelegen tussen Heerenveen en Hoogeveen. Op 3 oktober 1942 werd hij van daaruit naar doorgangskamp Westerbork gebracht en kort daarna gedeporteerd naar het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz, waar hij op 22 oktober 1942 werd vermoord.

Irene en de kinderen werden opgepakt tijdens de grootschalige razzia in Nijmegen op 17 en 18 november 1942. Op 16 februari 1943 vond hun deportatie naar Auschwitz plaats, waar ze bij aankomst op 19 februari werden vermoord.

Irene Krause derde van links privé collectie Hella Rottenberg

Een gedwongen reis

Walther Rothe en Gertraud Rothe-Jacobi ontvluchtten het Berlijn van 1934 na de machtsovername door de nazi’s en vestigden zich in Amsterdam.

In september 1940 kwam het bevel dat vluchtelingen de ‘kustgebieden’ vrij moesten maken. Voor de familie Rothe betekende dit een verplichte verhuizing van Amsterdam naar Nijmegen.

Het gezin was inmiddels uitgebreid met een zoon, Ovid (1935), en twee dochters, Zenita (1937) en Nadira (1939). Hun nieuwe adres werd Dr. Jan Berendsstraat 82.

Gertraud werd ziek van de spanning, de uitsluiting, de angst voor vervolging van zichzelf en haar gezin en besloot haar eigen leven te beëindigen. Ze overleed op 1 april 1944 in Nijmegen.

Walther en de kinderen wisten onderduikadressen te vinden in Friesland en overleefden de oorlog dankzij de hulp daar. 

Het gezin Rothe privé collectie Ytzen Terpstra

Programma 28 april

Op verschillende adressen worden slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Bijwonen is gratis.

Schoolstraat 123
Het verhaal van de familie Bos-Krause. Hoe zij verscheurd werden door de oorlog. Hella Rottenberg, kleindochter van een zus van Irene vertelt over haar familie.

Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk

Dr. Jan Berendsstraat 82
Het verhaal van familie Rothe. Hun gedwongen reis van Berlijn tot aan Nijmegen. Ytzen Terpstra, zoon van Kobe (Jacoba) Vellinga de dochter van de onderduikgevers vertelt over de meisjes Rothe.

Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk

Evertsenstraat 4
Kort na hun bruiloft in januari 1939 vestigde het Joodse echtpaar Abraham en Celine Wolff-Kaas zich in Nijmegen, waar het twee kinderen kreeg: Everdina en Marcus-Louis. Toen Abraham een oproep kreeg voor een werkkamp, legde hij deze aanvankelijk naast zich neer, maar kwam uiteindelijk toch in kamp Wittebrink terecht. In oktober 1942 kwam het gezin Wolff weer samen in Westerbork. Op 10 maart 1943 werden Abraham, Celine en hun kinderen naar vernietigingskamp Sobibor gedeporteerd waar ze direct na aankomst werden vermoord. Historisch onderzoekers Willem Oosterbaan en Leo van den Munkhof vertellen het verhaal van de familie Wolff.

Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk

St. Stephanusstraat 62
Het verhaal over de razzia van 17 november. M.H. Reuderink, zoon van een goede vriendin van Philip vertelt over de familie Monnikendam.

Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk

In samenwerking met