Gorinchem
Herdenkingen in huizen, winkels en scholen die de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog invoelbaar maken.
Een verhaal van veerkracht
Joods zijn en iemand mee uit vragen terwijl cafés en bioscopen verboden zijn voor Joden, hoe doe je dat? Het weerhoudt Albert van Haren er niet van om Duifje van Dam het hof te maken. De twee worden verliefd en op 10 april 1942 treedt het stel in het huwelijk, waarna ze bij Duifjes vader en stiefmoeder intrekken. Van een echt feestelijke dag is geen sprake. Alberts broer Jo is in september 1941 opgepakt tijdens een razzia in Twente. Korte tijd later werd vanuit het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen het bericht van zijn dood bij zijn familie afgeleverd.
Ook Duifjes familie wordt niet gespaard. Haar broer Philip wordt in september 1942 samen met zijn vrouw en hun zesjarige zoontje gearresteerd en naar Auschwitz gedeporteerd. In een afscheidsbrief had hij nog geschreven: “Maak je geen zorgen, we komen terug. Ze kunnen niet iedereen vermoorden”. Hij kreeg geen gelijk.
Op 15 oktober 1942 staat de politie op de stoep om Albert, Duifje en haar ouders mee te nemen. Het jonge stel vlucht weg via de achterdeur. Wat volgt is een ongelooflijk verhaal van veerkracht, zowel tijdens als na de Tweede Wereldoorlog. Op 4 mei vertelt Martine Leutscher hun verhaal.
Nonnenveld 6
Duifje van Haren-van Dam
-Bron: familie van Haren
De vlucht van de familie Sachs
In de jaren dertig vluchtten Otto en Ella Sachs vanuit Hagen in het Duitse Westfalen naar Dordrecht, een stad die ze niet kenden. Ze voelden zich er veilig en openden op de Blekersdijk een hoedenwinkel.
Toen de nazi’s ook Nederland bereikten, moesten ze weer op de vlucht. Naar Gorinchem, deze keer, waar ze onderdoken. Ze werden verraden en eindigden in mei 1943 in Sobibor.
Otto en Ella hadden twee dochters: Marianne (1924) en Hannelore (1922). Na de deportatie van hun ouders hebben ook zij continu moeten vluchten, maar ze hebben het gered.
Hoe is het hen vergaan? En wat heeft ze naar de Verenigde Staten gebracht?
Varkenmarkt 2
Stewardess in turbulente tijden
Hanny Krijgsman is weliswaar opgeleid tot onderwijzeres, toch besluit ze in 1937 om een heel ander carrièrepad te bewandelen. Hanny wordt stewardess bij de KLM, een baan die niet geheel zonder gevaar is. Regelmatig storten er vliegtuigen neer waarbij meer dan eens de gehele bemanning om het leven komt.
Hanny verhuist voor haar werk naar Amsterdam. Tijdens haar werk komt ze in contact met de Zweedse aristocraat en piloot graaf Karl Gustav Eriksson von Rosen. Op 18 augustus 1938 trouwt het stel, waarna Hanny haar baan naar alle waarschijnlijkheid moet opgeven, zoals voor getouwde vrouwen gebruikelijk is in die tijd. Na hun huwelijk verhuizen Hanny en Karl Gustav naar zijn thuisland.
Als Hanny begin 1940 zwanger blijkt te zijn, besluit ze terug te keren naar Nederland, naar haar ouders in Gorinchem. De oorlog die een paar maanden later uitbreekt zal ingrijpende gevolgen voor haar hebben. Op 3 mei wordt haar verhaal verteld.
Appeldijk 17
Programma 3 mei
Op verschillende adressen worden slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Bijwonen is gratis.
Appeldijk 17
Het stewardess leven van Hanny Krijgsman.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Varkenmarkt 2
De lotgevallen van de Joodse familie Sachs
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Haarstraat 13
Als radio- en elektromonteur was Marinus Spronk onder codenaam ‘Rode Max’ actief in het verzet. Hij bood onderdak aan onderduikers, hielp geallieerde piloten en verspreidde illegale bladen. Daarnaast vervalste hij officiële documenten en was hij betrokken bij sabotageacties. Op 19 september 1943 wordt ‘Rode Max’ gearresteerd. Zijn achterkleinzoon Thimo vertelt zijn verhaal.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Boerenstraat 26
Arie Timmer was wiskundeleraar aan de Ambachtschool. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zette hij zich in voor het vinden van onderduikadressen voor zijn Joodse medeburgers. Arie werd meerdere keren gearresteerd en gemarteld en wist onder meer de concentratiekampen Vught, Dachau, Groß-Rosen en Mauthausen te overleven.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Nonnenveld 6
Over Albert en Duifje en hun verhaal van veerkracht.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Programma 4 mei
Langendijk 45a
Gedurende een klein jaar hield de 15-jarige Joodse Esther Vriesland een dagboek bij. In vier schriftjes schreef ze over haar dagelijkse leven, over school, vriendschappen, haar ouders en verliefdheden. Tussen de regels door liet ze doorschemeren hoe onzeker het lot van de Nederlandse Joden was. Toen het gezin Vriesland door de nazi’s van huis gehaald werden, zag Esther nog kans de schriftjes op het platte dak van de buren te gooien. Zo is haar dagboek bewaard gebleven.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Eind 14
Johan Thomas Zwaan was huisarts in Gorinchem. Tijdens de oorlog raakte hij diep betrokken bij het verzet. Hij weigerde mee te werken aan de door de bezetter ingestelde Artsenkamer en hielp mede-verzetsmensen en Joodse onderduikers. Tot tweemaal toe werd hij gearresteerd. Desondanks bleef hij altijd vasthouden aan zijn principes.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Kwekelstraat 24
In dit pand begon Lea Meijer-Hartog in 1923 haar carrière als gemeenteverloskundige van Gorinchem. Lea overleefde de oorlog door met haar echtgenoot Benjamin en dochter Sonja onder te duiken in Oosterhout. Voormalig huisarts en medisch historicus Mely van Malenstein deed onderzoek naar Lea’s leven en werk en vertelt het verhaal van het gezin Meijer.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Pompstraat 6
De Joodse Nathan Herman Daniël (Nico) Schöyer vestigde zich in Gorinchem als militair arts. Ook opende hij hier zijn eigen praktijk. Om aan deportatie te ontkomen dook hij tijdens de Duitse bezetting onder. Op die manier overleefde hij de Tweede Wereldoorlog. Op 4 mei wordt zijn verhaal verteld.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Grote Haarsekade 34
H.P. de Bie was werkzaam bij de PTT als postbesteller. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland raakte hij betrokken bij het verzet. Hij verborg wapens en explosieven, verspreidde illegale krantjes en hielp onderduikers. Dit kostte hem uiteindelijk zijn leven. Hij werd opgepakt op zijn onderduikadres en op 25 augustus 1944 geëxecuteerd. Op 4 mei wordt zijn verhaal verteld.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
