Den Haag
Herdenkingen in huizen, winkels en scholen die de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog invoelbaar maken.
1, 2, 3, en 4 mei 2025
Open Joodse Huizen
Huizen van Verzet
Surinaamse rug, Joodse buik
De Surinaamse William Egger is getrouwd met de Joodse Engelina Jas uit Amsterdam. Na enige tijd in Suriname te hebben gewoond, vestigt het stel zich in Den Haag waar ze twee kinderen krijgen. Tijdens de oorlog verbergen William en Engelina twaalf Joodse onderduikers in hun woning.
Dat gaat mis. Een Nederlandse Jodenjager is de onderduikers op het spoor gekomen. In 1943 valt de politie de woning van de Eggers binnen om de onderduikers, Engelina en de kinderen te arresteren. William bevindt zich op dat moment in op zijn werk maar ook hij wordt opgepakt. Hij, zijn vrouw en de kinderen worden overgebracht naar een politiebureau. Daar slaagt Engelina erin de kinderen te laten ontsnappen waarna ze naar een onderduikadres worden overgebracht.
Engelina zelf belandt uiteindelijk via Kamp Westerbork in Auschwitz. Ze overleeft de oorlog, net als William en de kinderen. Zoon Wim Egger beschreef zijn ervaringen in het boek Surinaamse rug, Joodse buik. Astrid Dekkers vertelt het familieverhaal aan de hand van deze memoires.
Prinsessegracht 26, LJG Synagoge
Boksen voor zijn leven
De Joodse Meijer Turfrijer was een kleurrijke figuur die in de vooroorlogse jaren op menig Haagse kermis of straatfeest zijn acrobatische kunsten vertoonde
Meijer werd mid-juli 1942 met één van de eerste transporten vanuit Nederland naar het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz gedeporteerd. Daar hield hij het relatief lang vol, mede doordat hij gedwongen werd om het in de boksring op te nemen tegen een Duitse bokskampioen.
Michel Koppe is een ver familielid van Meijer. Op 4 mei vertelt hij diens verhaal op een toepasselijke locatie: een boksschool.
Veenkade 146
Een sleutel tot overleving
Tijdens een door arts en verzetsman Gerrit Kastein georganiseerde EHBO-cursus leert Corrie Zondervan de Joodse Salomon (John) Mendels kennen. Beiden raken betrokken bij het verzet en houden zich voornamelijk bezig met het verzorgen van onderduikers.
Het kleine huisje aan de Laakweg waar Corrie met haar ouders en zussen woont is niet groot genoeg voor een grote hoeveelheid mensen. Op slinkse wijze weet zij de sleutel van dit pand in de Pletterijstraat van de Duitse bezetter te bemachtigen. Het wordt een schuilplaats voor vele onderduikers, onder wie John en zijn hoogzwangere zus Jetty. De verwarrende entree van het gebouw geeft de onderduikers bij onraad de mogelijkheid om snel weg te komen, of zich te verstoppen.
Huidige bewoners Joost en José Mendels vertellen op 3 mei over de bijzondere oorlogsgeschiedenis van hun pand.
Pletterijstraat 140
Programma 1 mei
Op verschillende adressen worden slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Bijwonen is gratis.
Prinsessegracht 26 (LJG Synagoge)
'Het wonder is gebeurd. Ik ben gered en beleef sedert 1 mei een sprookje uit 1001 nacht. [...] Degenen die dit hebben overleefd zijn maar uitzonderingen,' schrijft Marie Hertzdahl-Bloemgarten in een brief na haar bevrijding uit de kampen. Het is haar eerste levensteken sinds haar deportatie naar Auschwitz in 1943. Op 1 mei vertelt haar kleindochter Marja Pinckaers het verhaal van haar grootmoeder.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Prinsessegracht 26 (LJG Synagoge)
Astrid Dekkers vertelt het familieverhaal aan de hand van de memoires van zoon Wim Egger.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Noordeinde 69-71
De Joodse antiquairs uit de Haagse binnenstad waren voor de oorlog ook buiten de stad een begrip. Op dit adres had de Joodse Jacob Reens zijn zaak. Hij werd op 16 april 1943 op 44-jarige leeftijd in Sobibor vermoord. Historica Corien Glaudemans deed onderzoek naar de Joodse antiquairs in Den Haag en vertelt op 1 mei Jacob Rens’ verhaal.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Programma 2 mei
Loosduinse Hoofdstraat 555 (Bibliotheek Loosduinen)
Op donderdag 16 mei 1940 om 9.10 uur vermeldt het dagrapport van de politie: ‘De GGD deelt mede, naar het ziekenhuis Bronovo te hebben vervoerd de lichamen van het echtpaar Leibholz’. De dag na de capitulatie van het Nederlandse leger maakten de Duits-Joodse Hans Wolfgang en zijn vrouw Margot een einde aan hun leven. Op 2 mei vertelt Jeroen van Zijderveld van Stichting WO2 Sporen hun verhaal.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Van Alkemadelaan 1258, (Nationaal Monument Oranjehotel)
Als de oorlog in Nederland uitbreekt woont de 4-jarige Hanneke met haar ouders en broertje in de Haagse Citroenstraat. Hoe jong ze ook is, toch merkt ze veel van de anti-Joodse maatregelen die de Duitse bezetter instelt. Hanneke komt onder de hoede van de kunstenares Ru Paré, die maar liefst 52 Joodse kinderen laat onderduiken. Hoe komt Hanneke de oorlog door en wat gebeurde er na de bevrijding? Astrid Dekkers interviewt Hanneke Gelderblom-Lankhout.
Speciaal gemaakt voor jongeren
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Scheveningseweg 21A
Sinds 1694 is hier een begraafplaats voor zowel Asjkenazische en Sefardische Joden. Meer dan 10.000 personen liggen hier begraven. Speciaal voor Open Joodse Huizen is de begraafplaats open voor publiek en zullen vrijwilligers hier vertellen over begrafenisrituelen, bijzondere graven en het metaarhuisje. Mannelijke bezoekers wordt verzocht het hoofd te bedekken. Huisdieren zijn niet toegestaan.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Van Alkemadelaan 1258, (Nationaal Monument Oranjehotel)
Wie waren Rudolf Treumann, Rosalie Oppenheim, Pierre Abas en dr. Joseph Bähr? Ronald Klomp van Stichting WO2 Sporen vertelt de verhalen van onbekende Joodse Holocaustslachtoffers uit Den Haag.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Van Alkemadelaan 1258, (Nationaal Monument Oranjehotel)
De familie Dreese had meer dan honderd jaar de juwelierszaak Dreese aan de Korte Poten 32. Voorzitter van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag Bert Dreese is een nazaat van de juweliersfamilie. Op 2 mei vertelt hij het bijzondere onderduikverhaal van zijn familie.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Programma 3 mei
Reinkenstraat 45 (Colette & Co.)
Midden in een drukke winkelstraat hielp masseuse Mies Walbeehm in een piepklein appartement op Reinkenstraat 19 wel 80 tot 100 Joden aan een onderduikadres. Wat bewoog haar om zoveel mensen te helpen, terwijl verraad overal op de loer lag? Marloes Vernooijs verdiepte zich in Mies’ geschiedenis en vertelt haar verhaal.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Carel Reinierszkade 167
Op dit adres woonde de Joodse David Hamme samen met zijn vrouw Branco en hun zoontjes Joël en Salomon. Het gezin kon in deze woning blijven tot april 1943, toen het een oproep kreeg zich te melden in Kamp Vught. Huidige bewoner Bert Kreemers vertelt op 3 mei hun verhaal.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Pletterijstraat 140
Huidige bewoners Joost en José Mendels vertellen op 3 mei over de bijzondere oorlogsgeschiedenis van hun pand.
Deze locatie is rolstoeltoegankelijk
Programma 4 mei
Scheveningseweg 21A
Sinds 1694 is hier een begraafplaats voor zowel Asjkenazische en Sefardische Joden. Meer dan 10.000 personen liggen hier begraven. Speciaal voor Open Joodse Huizen is de begraafplaats open voor publiek en zullen vrijwilligers hier vertellen over begrafenisrituelen, bijzondere graven en het metaarhuisje. Mannelijke bezoekers wordt verzocht het hoofd te bedekken. Huisdieren zijn niet toegestaan.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Wagenstraat 105 (Postzegelhandel Manuskowski)
Al snel na de Duitse bezetting van Nederland wordt de Joodse buurt in Den Haag getroffen door agressie en vernieling. Na het begin van de deportaties van de Nederlandse Joden besluit postzegelhandelaar Abraham Manukowski om onder te duiken. Op 4 mei vertelt Jos Teunissen van Museum Engelandvaarders Abrahams verhaal en over andere bewoners van de voormalige Joodse buurt.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Maastrichtsestraat 106
De Joodse Eddy Jas was 15 jaar oud toen de Duitse bezetting van Nederland begon. Samen met zijn ouders en zusje woonde hij in dit pand in Scheveningen, op slechts vijf minuten fietsen van zijn school, de HBS Nieuwe Duinweg. Hier was hij na de zomervakantie van 1941 als Jood niet langer welkom. Historicus Stefan Kras vertelt op 4 mei over Eddy en zijn klasgenoten.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Veenkade 146
Michel Koppe, een ver familielid van Meijer Turfrijer, vertelt over Meijer op een toepasselijke locatie: een boksschool.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Denneweg 64 (Haagse Kunstkring)
Tijdens de Duitse bezetting van Nederland gaan de Joodse Rebekka Brilleslijper en haar niet-Joodse echtgenoot Eberhard Rebling in het verzet. Ze duiken met hun naaste familie onder in villa ’t Hooge Nest in Naarden. Daar worden ze verraden. Eberhard ontsnapt op spectaculaire wijze. Rebekka en de overige onderduikers worden gearresteerd. Samen met haar zus Janny weet ze de kampen Westerbork, Auschwitz en Bergen-Belsen te overleven. Rimco Spanjer vertelt hun verhaal. Hij wordt begeleid door beeld en muziek.
Deze locatie is niet rolstoeltoegankelijk
Meld je aan via 070 36 47 585 op woensdag tot en met zondag tijdens de openingstijden van Galerie Kunstring