Meerssen

Vanaf het einde van de zeventiende eeuw wordt melding gemaakt van Joodse inwoners te Meerssen. Bij het plaatsje Geulbrugge, langs de weg van Meerssen naar Rothem, werd in 1715 een Joodse begraafplaats in gebruik genomen. Bij het Haasdal in Schimmert bevindt zich een zeer oude privé-begraafplaats. Van een vaste Joodse gemeenschap is pas sprake in de zeventiger jaren van de achttiende eeuw, wanneer er godsdienstoefeningen gehouden worden in een huissynagoge op de hoek van de Kerkstraat en de Beekstraat. In 1796 werd er voor dit doel gebruik gemaakt van een lokaal in de Steegstraat. Gedurende deze periode werd de streek rond Meerssen onveilig gemaakt door een roversbende, die voor het overgrote deel uit Joden bestond.

Bij de ressortale herindeling viel de Joodse gemeente van Meerssen als Ringsynagoge onder Maastricht. Tot ver in de negentiende eeuw bleef het aantal Joodse inwoners van Meerssen vrijwel constant. In 1853 werd een nieuwe synagoge ingewijd aan de Kuileneindestraat. Naast het kerkbestuur was er in de Joodse gemeenschap een vrouwenvereniging actief. Ook het Joodse onderwijs was goed georganiseerd.
Het hoogtepunt van haar bloei bereikte de Joodse gemeente van Meerssen in het laatste kwart van de negentiende eeuw, daarna begon de leegloop naar het westen. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog was de gemeente al zo klein dat zij in feite niet meer functioneerde.

Gedurende de bezetting zijn vrijwel alle Joodse inwoners van Meerssen gedeporteerd en vermoord. Slechts een enkeling wist door onder te duiken te overleven. De synagoge bleef ongeschonden, het interieur werd deels geroofd, deels bewaard. In 1946 werd de synagoge verkocht en werd wat over was van het interieur naar de synagoge van Maastricht overgebracht.

In 1947 is de Joodse gemeente Meerssen officieel opgeheven en bij de gemeente van Maastricht gevoegd. De synagoge kreeg diverse bestemmingen en werd in 1977 bij een brand zwaar beschadigd. Dankzij de Kring van Vrienden van de Synagoge Meerssen werd het gebouw gerestaureerd, waarna het sinds 1989 in gebruik is als sociaal-cultureel ontmoetingscentrum. Een oorspronkelijk uit Meerssen afkomstige Tora-rol met bijbehorende mantel werd in 1996 door het Joods Historisch Museum aan de synagoge terug gegeven.

Ook de Joodse begraafplaats, die op de monumentenlijst staat, werd in de afgelopen jaren gerestaureerd. Het onderhoud ligt tegenwoordig in handen van de plaatselijke overheid. De grafstenen op de familiebegraafplaats in Schimmert zijn geïnventariseerd in het Stenen Archief.