Geertruidenberg
In de zestiger jaren van de veertiende eeuw bemiddelt een Joodse bankier tussen de stad Geertruidenberg en de graaf van Holland. Vervolgens wordt er pas in het laatste decennium van de achttiende eeuw wederom van Joodse bewoners in de plaats gewag gemaakt.
Synagoge van Geertruidenberg in de Brandestraat, 1927
Rond 1810 ontstond er een georganiseerde Joodse gemeente, die in 1842 een huis aankocht en dat als synagoge inrichtte. Dit gebouw moest in 1879 afgebroken worden, vanwege de slechte staat waarin het verkeerde. Met steun van andere Joodse gemeenten en subsidies van het rijk en de stad werd in de jaren 1873-1874 aan Elfhuizen bij het Marktplein een nieuwe synagoge gebouwd. Naast de inwoners van Geertruidenberg maakten ook in de buurt gelegerde Joodse militairen gebruik van de faciliteiten van de Joodse gemeente van de plaats.
Voormalige synagoge te Geertruidenberg, 1984
-WL
In de Geertruidenberg zelf was geen begraafplaats, de doden werden begraven in Oosterhout. Er was geen godsdienstschool, de weinige kinderen kregen thuis Joodse les. De armlastigen werden geholpen door de Vereniging voor Armenverzorging. In 1910 werden de Joodse gemeenten Capelle en Oosterhout bij Geertruidenberg gevoegd.
Van de Joodse inwoners van Geertruidenberg heeft slecht een enkeling de oorlogsjaren overleefd. De Joodse gemeente is in 1947 ontbonden en bij die van Breda gevoegd. De synagoge werd verkocht en diende daarna als opslagruimte. Aan de Marktzijde zijn de Stenen Tafelen met de Tien Geboden nog zichtbaar in de voorgevel. In 1996 werd het gebouw opgeknapt, maar de toen aangebrachte veranderingen zijn bij een volgende verbouwing in 2002 weer ongedaan gemaakt. Tegenwoordig biedt de voormalige synagoge onderdak aan een galerie.
Aantal Joden in Geertruidenberg en omgeving
jaar
1809
1
1840
26
1869
37
1899
28
1930
42