Franeker

In 1658 wordt de eerste Jood als poorter in Franeker ingeschreven. Tevoren verbleven er al Joden die assisteerden bij het drukken en publiceren van Hebreeuwse boeken aan de protestantse hogeschool. Ook studeerde een aantal Joden geneeskunde aan de universiteit van Franeker; in 1747 verkreeg de eerste Joodse student zijn dokterstitel.

Gedurende de achttiende eeuw bleef de Joodse gemeenschap van Franeker klein. Pas aan het begin van de negentiende eeuw ontstond er een actieve Joodse gemeente. In 1821 wordt Franeker vermeld als bijkerk van de Ringsynagoge Harlingen. Omstreeks 1830 wordt de gemeente bij Harlingen gevoegd.
In de jaren dertig van de twintigste eeuw was er in Franeker een 'kibboets van Palestina-pioniers' van een religieus-zionistische pioniersorganisatie. Tot aan de Duitse inval in 1940 hebben daar enkele tientallen jongens en meisjes een agrarische opleiding gevolgd.

Bij de eerste razzia in 1941 werd het overgrote deel van de Joodse inwoners van Franeker gearresteerd. Een klein aantal van hen heeft de deportatie overleefd. Een enkeling wist onder te duiken.