Zandvoort

De joodse gemeente van Zandvoort kwam in het laatste kwart van de negentiende eeuw tot ontwikkeling, toen de plaats een populaire badplaats werd. In de eerste decennia van de twintigste eeuw maakte Zandvoort nog deel uit van de joodse gemeente Haarlem. In 1919 richtten joodse inwoners van de badplaats het genootschap Elia op. Met steun van de Amsterdamse vereniging Elia vond de bouw van de synagoge aan de Dr. J.G. Metzgerstraat plaats. De inwijding vond plaats in 1922. Een jaar later kreeg de joodse gemeente Zandvoort een onafhankelijke status binnen het Nederlands-Isralitisch Kerkgenootschap. Twee genootschappen hielden zich bezig met de zorg voor het interieur van synagoge en met sociale activiteiten.

Veel joden uit Amsterdam, vooral leden van het joodse proletariaat, brachten in Zandvoort hun vakantie door. Ten behoeve van de kinderen uit armlastige gezinnen werd een ziekenhuis opgericht, de Clarastichting. In de jaren dertig van de twintigste eeuw kwamen er enige tientallen joodse vluchtelingen uit Duitsland naar Zandvoort. Joodse inwoners van de plaats namen in die periode ook zitting in de gemeenteraad.

Prentbriefkaart van de synagoge aan de Dr. Joh. G. Metzgerstraat, ca. 1928

Direct na de Duitse inval in mei 1940 werd in Zandvoort een SS-eenheid gelegerd. Samen met het feit dat er een groot aantal NSB-ers in de plaats woonde droeg dit bij tot verslechtering van de situatie voor de joodse inwoners. In de nacht van 4 op 5 augustus 1940 werd de synagoge opgeblazen. In maart 1942 werden de joden van Zandvoort naar Amsterdam geëvacueerd. Vandaar volgde de deportatie naar de vernietigingskampen. Slechts enkelen overleefden de oorlog en keerden vervolgens naar Zandvoort terug.

In 1947 is de joodse gemeente van Zandvoort bij die van Haarlem gevoegd. In Zandvoort werd op 14 juli 1965 een nieuwe synagoge aan de Verlengde Haltestraat ingewijd.

In augustus 1991 is een gedenkplaat onthuld in de Dr. J.G. Mezgerstraat, op de plaats waar eens de synagoge stond.

Aantal Joden in Zandvoort en omgeving

jaar

1840

6

1899

-

1930

372