Nieuweschans

De Joodse gemeente had twee begraafplaatsen, waarvan de oudste, gelegen in het oostelijke deel van Nieuweschans aan de Bunderpoort, buiten de voormalige wal, kort na 1811 aangekocht was. De andere lag aan de Kerkweg in het dorp Bellingwolde en was vanaf 1881 in gebruik. Naast een kerkbestuur, dat uit drie leden bestond, waren aan het einde van de negentiende eeuw binnen de gemeente een mannen- en een vrouwenvereniging voor de begrafenissen actief. De Joodse kinderen kregen op kosten van hun ouders les van een godsdienstleraar uit Winschoten, aangezien het onderwijs niet van gemeentewege georganiseerd was.

Vanaf het begin van de twintigste eeuw liep het aantal Joodse inwoners van Nieuweschans zodanig terug dat er alleen nog op de Hoge Feestdagen diensten gehouden konden worden. Toen er in de twintiger jaren ook op die dagen niet langer de vereiste tien Joodse mannen bijeengebracht konden worden is de bouwvallige synagoge in 1925 gesloten. Uit de opbrengst van de verkoop van het gebouw in 1934 werd een 'bidlokaal' in Bellingwolde ingericht. De voormalige synagoge werd in de loop der tijd voor verscheidene doeleinden gebruikt.

Met uitzondering van een tweetal onderduikers dat de bezetting overleefde, zijn alle Joden van Nieuweschans gedeporteerd en vermoord. De Joodse gemeente werd in 1948 officieel ontbonden en bij die van Stadskanaal gevoegd. In 1968 kocht de gemeente Nieuweschans het voormalige synagogegebouw, waarna het in 1973 door Monumentenzorg gerestaureerd werd. In 2004 werd het gebouw aangekocht door de Stichting Vrienden van de Nieuwe Schans.

De Joodse begraafplaatsen worden onderhouden door het plaatselijke gemeentebestuur. De grafstenen op de begraafplaats in Bellingwolde werden geïnventariseerd in het Stenen Archief. Op deze begraafplaats is in 2010 een gedenkteken onthuld ter herinnering aan de tijdens de Tweede Wereldoorlog weggevoerde Joden uit deze plaats.