Naarden
In de loop van de zeventiende eeuw vestigden zich een aantal uit Amsterdam afkomstige Portugese Joden in Naarden. Aanvankelijk kwamen zij voor hun godsdienstoefeningen bijeen in een privéwoning. In 1727 werd de eerste synagoge ingewijd aan de Gansoordstraat. In de loop van de achttiende eeuw begon zich in Naarden ook een Hoogduitse gemeente te vormen, die in de twintiger jaren van de negentiende eeuw uit zeven gezinnen bestond.
Prentbriefkaart van de Markt in Naarden met slagerij Van Gelder, ca. 1898
Bij de herindeling van de Joodse gemeenten werd de Portugese gemeente van Naarden ingedeeld bij het synagogale ressort van de Portugese gemeente van Amsterdam. De Hoogduitse gemeente maakte gebruik van de Portugese synagoge, waarin tot aan het einde van de negentiende eeuw de diensten volgens de Portugese riten gehouden werden.
Tot 1825 begroef men de doden op Ouderkerk, Muiderberg of Zeeburg. Daarna had men de beschikking over een begraafplaats binnen de vesting Naarden. Een davidster in de gevel van het pand Kloosterstraat 78 herinnert aan deze begraafplaats.
In de loop van de negentiende eeuw nam het aantal Portugese Joden in Naarden zodanig af dat de gemeente opgeheven werd. De synagoge werd in 1887 officieel overgedragen aan de Hoogduitse gemeente. In de hierop volgende jaren slonk ook de Hoogduitse gemeente. Toch werd er in het begin van de twintigste eeuw nog een nieuwe begraafplaats ingericht aan de Amersfoortsestraatweg te Bussum.
In 1917 vormden de Joodse inwoners van Bussum een eigen, zelfstandige gemeente, dit zeer tegen de zin van de gemeente Naarden. In de synagoge van Naarden werden geen synagogediensten meer gehouden en het verwaarloosde gebouw is in 1935 ingestort. Twee jaar eerder was de gemeente opgeheven tot woede van de laatste bestuurder die daarop alle synagogale archieven verbrand heeft. Enkele kroonluchters uit de synagoge werden door het NIK in bruikleen gegeven aan het plaatselijk gemeentebestuur.
Aantal Joden in Naarden en omgeving
jaar
1809
151
1840
206
1869
86
1899
64
1930
36