Hengelo (Gelderland)

In het Gelderse Hengelo woonden rond 1750 twee Joodse gezinnen. In 1787 was er al een tiental kerkelijk meerderjarige Joodse mannen (een minjan), zodat er in een privé-huis godsdienstoefeningen gehouden konden worden. Twee jaar later kreeg de Joodse gemeenschap van Hengelo een stuk land langs aan de Kloosterweg, een zijweg van de Varsselseweg, toegewezen als begraafplaats.

De gemeenschap groeide in het eerste decennium van de negentiende eeuw zodanig, dat er in 1813 een zelfstandige Joodse gemeente opgericht kon worden. Lang duurde deze zelfstandigheid niet, want reeds in 1821 viel Joods Hengelo weer onder Joods Doetinchem. Toch werd er in 1822 werd in een bouwvallige schuur aan de Hofstraat een synagoge ingewijd; het gebouw werd in 1837 opgeknapt.

Waarschijnlijk werd de Joodse gemeente Hengelo pas in de jaren zeventig weer zelfstandig. In 1882 werd in de Korte Hofstraat een nieuwe synagoge gebouwd. De school, die in 1875 in gebruik genomen werd, was maar een kort leven beschoren. Al in 1911 bestond de school niet meer en kreeg het kleine aantal Joodse kinderen les van een leraar uit Lochem.

Het kerkbestuur bestond uit twee leden. In 1892 werd een armbestuur opgericht.

Tijdens de bezetting is slechts een klein aantal Joden uit Hengelo erin geslaagd onder te duiken. De overigen zijn gedeporteerd en vermoord. Een deel van de Torarollen is door Duitsers en NSB-ers verbrand. Wat behouden is gebleven, is na de oorlog met een deel van de rituele voorwerpen naar Israël gebracht. De overige rituele voorwerpen zijn na de oorlog verdeeld over de Joodse gemeenten in Nederland.