Brummen

Vanaf 1811 was er een Joodse begraafplaats aan het Manenveld in gebruik, al in 1818 werden er godsdienstoefeningen in een huissynagoge gehouden. In 1859 werd de plaats officieel als Bijkerk erkend. De synagoge op de hoek van de Tuinstraat en de Primulastraat werd in augustus 1889 ingewijd.

De plaatselijke Joden waren werkzaam in de handel, de textielbranche, de vleeshouwerij en het boerenbedrijf. Ook was er een Joodse caféhouder. In 1916 besloot de ledenvergadering van de Joodse gemeente Brummen om het synagogegebouw te verkopen. De gemeente werd in 1917 opgeheven en bij Zutphen gevoegd.

Het synagogegebouw is in 1962 afgebroken. De Joodse begraafplaats van Bronkhorst wordt al sinds 1968 onderhouden door de plaatselijke gemeente. De gemeente Steenderen kocht in 1980 het reinigingshuisje op de begraafplaats en liet het restaureren. De grafstenen op deze begraafplaats werden geïnventariseerd in het Stenen Archief.

Op de plaats van de synagoge is in 1988 een gedenksteen onthuld ter nagedachtenis aan de Joodse slachtoffers van de Duitse bezetting.