Bourtange
In de jaren veertig van de achttiende eeuw wordt er voor het eerst melding gemaakt van Joodse inwoners in Bourtange. Organisatorisch behoorden zij tot de Joodse gemeente Pekela. Rond 1835 ontstaat in Bourtange een zelfstandige Joodse gemeente, die de beschikking heeft over een kleine synagoge. Aan dit gebouwtje, dat stond aan de Batterijstraat, werden in de loop van de negentiende eeuw enige malen veranderingen aangebracht.
Prentbriefkaart van de gerestaureerde synagoge in Bourtange, ca. 1983
Tussen 1840 en 1895 werd er gebruik gemaakt van een begraafplaats aan de Oude Jodenkerkhoflaan. Op deze begraafplaats staat nog een tiental zerken. De grafstenen op deze begraafplaats werden geïnventariseerd in het Stenen Archief. In het gehucht Hebrecht, halverwege Vlagtwedde en Bourtange werd vanaf 1897 begraven. Op deze begraafplaats, de Stobben genaamd, zijn nog 26 zerken te zien.
De Joodse gemeente in Bourtange was op haar hoogtepunt aan het einde van de negentiende eeuw, daarna liep het aantal Joodse inwoners langzaam terug.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn bijna alle Joodse inwoners naar Polen gedeporteerd. Slechts een enkeling kon onderduiken en heeft zo de oorlog overleefd.
Prentbrief met tekening van de synagoge en de Friesche Poort in Bourtange, 1989
In 1948 werd de Joodse gemeente van Bourtange officieel bij die van Stadskanaal gevoegd. De synagoge werd verkocht en is sinds 1989 in gebruik als Joods Synagogaal Museum. Aan de muur is een herinneringsplaquette aangebracht met de namen van de Joodse burgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gedeporteerd en vermoord. In mei 2000 werd in het museum een reconstructie van het mikwe opengesteld.
De gemeente Sellingen zorgt voor het onderhoud van de Joodse begraafplaatsen bij Bourtange en Vlagtwedde.
De Joodse inwoners van het naburige Vlagtwedde vormden van 1895 tot 1923 een zelfstandige gemeente.
Aantal Joden in Bourtange en omgeving
jaar
1809
27
1849
37
1892
81
1930
55