Beverwijk
De Joodse gemeente van Beverwijk dateert van rond 1800 en verkreeg in 1809 een officiële status. In datzelfde jaar kocht de gemeente een begraafplaats aan De Kruiskrocht langs de Kuikensweg in Wijk aan Zee. Een jaar later werd het gebouw Spes Mea Deus in de Breestraat te Beverwijk aangekocht en ingericht als synagoge.
Aanvankelijk ontwikkelde de gemeente zich niet voorspoedig en slonk het aantal leden. Dat bracht rond 1815 grote financiële problemen met zich mee. Hoe de problemen opgelost zijn is niet bekend, maar 25 jaar later was de Joodse gemeente van Beverwijk weer opgebloeid. De bouw van een nieuwe synagoge in de Breestraat in 1864 werd gesubsidieerd door de plaatselijke overheid. In hetzelfde jaar werd de begraafplaats uitgebreid. De groei van de gemeente in de laatste helft van de negentiende eeuw maakte in 1873 de bouw van een nieuwe Joodse school noodzakelijk.
Prentbriefkaart van de Breestraat in Beverwijk met synagoge (derde huis van links met puntdak), ca. 1926
Vanaf de twintiger jaren van de twinigste eeuw nam het aantal Joden in Beverwijk gestaag af, mede doordat in Velsen een bloeiende Joodse gemeente ontstond. Tussen 1935 en 1938 volgden enige Palestina-pioniers een opleiding in de landbouw in de "Kibboets Beverwijk".
Tijdens de bezetting werden de Joden van Beverwijk net als elders het slachtoffer van de anti-Joodse maatregelen van de bezetter. In maart 1942 kregen zij het bevel naar Amsterdam te verhuizen, vanwaar zij naar Westerbork en de concentratiekampen in Oost-Europa zijn gedeporteerd en vermoord. Enige tientallen zijn aan de deportatie ontsnapt, doordat zij wisten onder te duiken. Van de gedeporteerden zijn ongeveer dertig mensen teruggekeerd.
Detail van prentbriefkaart met synagoge.
In 1947 werd de Joodse gemeente van Beverwijk bij die van Haarlem gevoegd. De synagoge, waarvan het interieur tijdens de bezetting vernield was, werd verkocht en vervolgens afgebroken. In 1951 werd de Joodse begraafplaats geruimd. De stoffelijke resten werden overgebracht naar een speciaal gedeelte van de algemene begraafplaats Duinrust. De gemeente Beverwijk draagt zorg voor het onderhoud van deze rustplaats.
In november 1997 werd in de Breestraat, op de plaats waar eens de synagoge stond, een gedenkteken onthuld.
In Wijk aan Zee werd rond 1885 de stichting "Herstellings- en Vacantieoord voor Israëlietische Kinderen" opgericht. Rond de eeuwwisseling veranderde de naam in Israëlietisch Herstellings- en Vacantieoord te Wijk aan Zee. Sinds de jaren dertig is de instelling bekend als Joodsche Zee- en Boschkolonies (Jozeboko). Ook na de Tweede Wereldoorlog brachten veel Joodse kinderen hun vakantie door in Wijk aan Zee.
Aantal Joden in Beverwijk en omgeving
jaar
1809
68
1840
81
1869
123
1899
130
1930
135