Barneveld
Rond het midden van de achttiende eeuw wordt melding gemaakt van een vleeshouwer als eerste Joodse inwoner in Barneveld. In het begin van de negentiende eeuw is de Joodse gemeenschap van de plaats zodanig gegroeid, dat ze in 1853 de status van zelfstandige Joodse gemeente krijgt, als bijkerk van Nijkerk.
Twee jaar later werd de synagoge aan de Catharinastraat, de huidige Jan van Schaffelaerstraat, ingewijd. Het gebouw was gefinancierd met bijdragen van Joden van buiten Barneveld. Het meubilair was afkomstig uit de voormalige Italiaanse synagoge in Nijkerk.
Door het geringe aantal Joden in Barneveld was er geen Joods onderwijs. De begraafplaats aan de Kallenbroekerweg naast de algemene begraafplaats werd in 1858 aangekocht. De Joden van Barneveld waren werkzaam in de vleeshouwerij, de textiel en in geldzaken.
Synagoge te Barneveld, ca. 1939
In 1910 hield de Joodse gemeente Barneveld op zelfstandig te functioneren, de synagoge werd in 1922 gesloten en verkocht aan de plaatselijke overheid. Het gebouw aan de Jan van Schaffelaerstraat is nu in gebruik als winkelruimte.
Van het tiental Joden dat zich in het begin van de bezetting in Barneveld bevond wisten er vier onder te duiken, de andere zes zijn gedeporteerd. Zij zijn omgekomen in de concentratiekampen.
Barneveld is tijdens de bezettingsjaren vooral bekend geworden door de huisvesting van een groep van 700 zogenaamd "bevoorrechte" Joden. Dit waren voornamelijk intellectuelen en kunstenaars, die vanaf eind 1942 in kasteel De Schaffelaar en op het landgoed De Biezen verbleven. Eind september 1943 werden ze overgebracht naar Westerbork en vandaar naar Theresienstadt. Daar zijn tientallen van de groep overleden. Van de overigen is een aantal in februari 1945 in het kader van een uitwisseling vrijgelaten en naar Zwitserland overgebracht. Bij de oprijlaan van De Schaffelaar is in 1987 een monument van de kunstenaar Ralph Prins geplaatst, ter herinnering aan de internering van de "Barneveld-groep".
De Joodse gemeente is in 1947 formeel opgeheven. De begraafplaats is eigendom van de Joodse gemeente Amersfoort en wordt onderhouden door de gemeente Barneveld. In 2000 hebben de grafstenen en opknapbeurt ondergaan. De grafstenen op deze begraafplaats zijn geïnventariseerd in het Stenen Archief.
Aantal Joden in Barneveld en omgeving
jaar
1809
25
1840
25
1869
29
1899
9
1930
3