Alphen aan de Rijn

In de eerste decennia van de negentiende eeuw nam de joodse bevolking van Alphen zodanig toe, dat er in 1833 een nieuwe synagoge ingewijd kon worden aan de huidige Van Manderloostraat. Dit gebouw werd enige malen door brand geteisterd en vervolgens hersteld. Tegen het einde van de negentiende eeuw slonk de joodse gemeente weer. Ook het aantal kinderen dat de joodse school bezocht liep terug.

Aan het begin van de twintigste eeuw waren er naast twee joodse rederijkerskamers, een joodse toneelvereniging en een kinderkoor. Een genootschap droeg zorg voor de begrafenissen, terwijl twee vrouwenverenigingen zich met liefdadigheid en de zorg voor de rituele voorwerpen en het synagogaal textiel bezighielden.

In de dertiger jaren kwamen er enige tientallen vluchtelingen uit Duitsland naar Alphen en Bodegraven. Verreweg de meeste joodse inwoners van Alphen aan de Rijn zijn in oktober 1942 gedeporteerd en vervolgens vermoord, slechts enkelen overleefden de oorlog door onder te duiken.

De joodse gemeente van Alphen is in 1947 opgeheven en bij die van Leiden gevoegd. De begraafplaats is in 1964 geruimd, de stoffelijke resten zijn overgebracht naar de joodse begraafplaats te Katwijk.
De synagoge, die tijdens de bezetting ongeschonden gebleven was, ging over in handen van de remonstrantse kerk. Een kist met enige koperen kandelaars, waaronder een chanoekia die in 1980 onder de kerkvloer gevonden was, werd inzet van moeizame onderhandelingen tussen de Commissie Joods Erfgoed en de remonstrantse gemeente. De chanoekia belandde uiteindelijk in 1991 in het Yad Vashem-museum te Jeruzalem. Op de Oosterbegraafplaats bevindt zich al sinds 1949 een gedenkteken ter herinnering aan de joodse inwoners van Alphen.

In februari 1989 werd een inzamelingsactie gehouden ter oprichting van een herdenkingsmonument voor de joodse oorlogsslachtoffers. Dit monument staat op het Raoul Wallenbergplein en werd in mei 1990 door Simon Wiesenthal onthuld.
Eind 2001 werd de Stichting Joods Alphen opgericht, die zich tot doel gesteld heeft in de voetsporen van de voormalige joodse gemeente Alphen te treden.