Zerheilt – Fotogfragmenten van Berlijn

Vanaf 23 september 2022 presenteert het Joods Museum de tentoonstelling Zerheilt – Fotofragmenten van Berlijn. De Franse fotograaf Frédéric Brenner onderzocht drie jaar lang het hedendaagse Joodse leven in Berlijn. De foto's tonen de diversiteit van de Joodse gemeenschap in de Duitse hoofdstad en de complexiteit van de Duits-Joodse geschiedenis. In de tentoonstelling maken bezoekers kennis met uiteenlopende personen die van de stad hun thuis hebben gemaakt of op doorreis waren.

Fotografisch essay
Frédéric Brenner woont sinds een aantal jaren in Berlijn en verdiepte zich tussen 2016 en 2019 in het hedendaagse Joodse leven in de Duitse hoofdstad. Het onderzoek resulteerde in het fotografisch essay ZERHEILT – Healed to Pieces, dat bestaat uit een boek en een tentoonstelling. Deze tentoonstelling was onder deze naam voor het eerst te zien in het Joods Museum Berlijn. Het woord ‘Zerheilt’ leende Brenner van de dichter Paul Celan, die de woorden 'zerstören' (kapot maken) en 'heilen' (genezen) combineerde. In het Engels heeft hij dit vertaald naar ‘healed to pieces’, in het Nederlands naar ‘aan stukken genezen’. Volgens Brenner is het een passend woord voor het Joodse leven in Berlijn: 'door de verwoesting versplinterd, een gebroken spiegel die door de ontbrekende scherven nooit meer compleet zal zijn, maar die zich in allerlei verschijningsvormen opnieuw manifesteert’.

Identiteit en zelfrepresentatie
Het fotografische essay is geen documentaireserie van Joods leven in Duitsland. De beelden tonen fragmenten van Joods leven in Berlijn en de complexe Duits-Joodse geschiedenis. Brenner vertaalt dat in beeld met foto's van Duitse Joden die al generaties in Berlijn wonen, jonge Israëliërs die naar Berlijn verhuisd zijn, orthodoxe rabbijnen, transgender kunstenaars en Duitsers die tot het Jodendom zijn overgegaan. Door de keuze in kleding, pose en omgeving aan de geportretteerden over te laten, bepalen zij zelf hoe ze hun identiteit op de foto vormgeven. Frédéric Brenner licht toe: ‘Een portret is iets heel intiems. De fotograaf en het fotografische onderwerp moeten zorgen dat het niet lijkt op een ontmoeting tussen twee individuele mensen, die elk een duidelijk zelfbeeld en identiteit hebben. We moeten vastberaden zijn om "de vreemden in onszelf" te ontdekken en te tonen. We moeten onzekerheid en vervreemding accepteren.’

Frédéric Brenner
Frédéric Brenner (Parijs, 1959) studeerde Franse literatuur en sociale antropologie aan de Sorbonne in Parijs. Vanaf eind 1970 werkt hij als fotograaf. Hij is vooral bekend om zijn fotoseries die de diversiteit van Joodse gemeenschappen over de hele wereld laten zien. Brenner wordt sinds 1990 vertegenwoordigd door de New Yorkse galerie Howard Greenberg en zijn werk maakt deel uit van verschillende particuliere en museale collecties, waaronder die van het Joods Museum. In 1991 toonde het Joods Museum voor het eerst werk van Frédéric Brenner in de tentoonstelling De Laatste Marranen in Portugal. Een aantal van de werken uit de Marrannen-serie bevinden zich in de fotocollectie. In 1997 opende in het Joods Museum de tentoonstelling Frédéric Brenner - Jews/America/A Representation en in 2004 toonde het Joods Museum Diaspora. Thuis in Ballingschap met foto’s uit Brenners grote DIASPORA-project, waarbij hij meer dan veertig landen bezocht om Joods leven te fotograferen.