Lach... en Vergeet! Liedjes van Joodse artiesten
Deze tentoonstelling was te zien tot 21 juni 2006
Een fluitje van een cent, Als ik tweemaal met m'n fietsbel bel, Goedenacht en welterusten, Meneer Dinges weet niet wat swing is… Bekende en minder bekende liedjes waarvan de tekst, muziek of uitvoering van Joodse artiesten, componisten, 'humoristen' of tekstschrijvers is, zullen in het Prentenkabinet te zien én te horen zijn. Een audiotour met tientallen liedjes en oude geluidsopnamen, voert ons terug naar de tijd van, onder andere, Eduard Jacobs, Louis en Heintje Davids, Stella Fontaine en Max van Praag.
De tentoonstelling Lach… en Vergeet! leidt ons door de wereld van vermaak van vóór de televisie. In de periode tussen 1890 en 1960 maakten Nederlandse artiesten dankbaar gebruik van het fenomeen bladmuziek om hun liedjes en voordrachten massaal aan de man te brengen. Een bladmuziekuitgave was tot na de oorlog simpeler én doeltreffender dan bijvoorbeeld een plaatopname. Er zijn dan ook veel liedjes die niet eens op plaat werden opgenomen. De mooi geïllustreerde en gedecoreerde bladmuziek geeft een kleurrijk beeld van het wervelende uitgaansleven waarin (Amsterdamse) Joden een hoofdrol spelen. Van het begin van de twintigste eeuw tot na de oorlog bereikten deze uitgaven, eigenlijk voorlopers van de cd en de glossy's van vandaag, miljoenen mensen.
Een aanlokkelijke illustratie op de omslag moest een liedje 'verkopen'. Hiervoor werden kosten noch moeite gespaard. De titels werden met vetgedrukte, geometrische en/of schreefloze letters echte eyecatchers. Een getekend portret of een foto van de (bekende) zanger of zangeres zorgde nog eens voor extra verkoop. Ontwerpers en kunstenaars werden ingeschakeld om de bladmuziekomslagen vorm te geven.
In de omslagen komen ook de talenten van de ontwerper en de componist samen: ritmisch opgebouwde patronen verbeelden de melodie van het liedje. En de geïllustreerde afbeeldingen verklappen ons de inhoud van het lied: karikaturaal zoals liedjes van imitatrice Stella Fontaine, politiek getint zoals liedjes van conferencier Abraham de Winter, satirisch zoals die van Eduard Jacobs of romantisch, ondeugend en ironisch. Bovendien tonen de illustraties van de bladmuziek de ontwikkelingen in de maatschappij, de kunststijlen, mode en ook het uitgaansleven van toen: een vervlogen tijd waarin gracieuze lieftallige dames en charmante heren nog de foxtrot, tango en charleston dansten.
De prachtige verzameling bladmuziek toont ons een spiegel van een tijd, die - zoals verzamelaar Jaap van Velzen ons op het hart drukt 'Te rijk en te groots is geweest om te vergeten.' Het materiaal is deels afkomstig uit de eigen collectie, maar vooral uit de grote verzameling bladmuziek en oude grammofoonplaten van Jaap van Velzen. Verder zijn uit de collecties van het Theater Instituut Nederland en het Filmmuseum affiches en enkele kostuums en accessoires te zien.
Met de videopresentatie Tot het doek valt wordt ook in de Hollandsche Schouwburg aandacht besteed aan de thematiek van de tentoonstelling Lach… en Vergeet!. De Hollandsche Schouwburg bood immers vele Joodse artiesten een podium voor hun kunsten. De wetenschap dat de Hollandsche Schouwburg in de zomer van 1942 in gebruik werd genomen als verzamelplaats voor deportatie, zet deze plek van vermaak in een ander licht.
Naar aanleiding van de tentoonstelling zendt de Joodse Omroep op zondag 15 maart 2009 van 19.30 tot 20.30 uur op Radio 5 de radiodocumentaire Maestro, Muzik uit over de grote invloed van vooroorlogse Joodse kleinkunstenaars op de Nederlandse lichte muziek en kleinkunst. Samenstelling en presentatie: Renee Sanders.