Jevgeni Chaldej. Fotograaf van het Rode Leger 1941-1946
Deze tentoonstelling was te zien tot 5 juni 2005
Zestig jaar na de bevrijding organiseerde het Joods Museum een tentoonstelling met foto's van Jevgeni Chaldej (1917-1997). De tentoonstelling was te zien van 18 maart t/m 5 juni 2005.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij een van de belangrijkste fotojournalisten uit de voormalige Sovjet-Unie. Wereldberoemd is de foto die hij op 2 mei 1945 maakte: een Russische soldaat plant de Rode vlag op het dak van het Rijksdaggebouw in Berlijn. Deze monumentale, geënsceneerde foto is symbool geworden van het einde van de oorlog en de nazi-overheersing.
Als fotograaf was Jevgeni Chaldej getuige van belangrijke gebeurtenissen in de twintigste eeuw. Toen de oorlog in de Sovjet-Unie uitbrak, trok hij met het Rode Leger naar het front om foto's te maken. Ook ging hij mee naar Roemenië, Joegoslavië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland, tot de bevrijding van Berlijn. Zijn laatste oorlogsfoto's maakte hij tijdens de Conferentie van Potsdam, waar de Grote Drie (Stalin, Churchill en Truman) de naoorlogse grenzen van Duitsland bepaalden. In 1945 en 1946 fotografeerde hij het proces tegen de oorlogsmisdadigers in Neurenberg. 'Ik fotografeerde de verschrikkingen die de fascisten in de Sovjet-Unie aanrichtten, nu fotografeer ik de wraak.'
Chaldejs werk valt op door de combinatie van documentaire en artistieke fotografie en door het commentaar dat hij bij veel van zijn foto's gaf. Uit die teksten blijkt zijn grote betrokkenheid bij het onderwerp, maar ook zijn gevoel voor humor komt erin tot uiting. Vaak ensceneerde of manipuleerde hij zijn foto's om het belang van een bepaalde gebeurtenis kracht bij te zetten. Zijn werk benadrukt het tragische en absurde van de Tweede Wereldoorlog.
Chaldej, geboren in 1917 in een Joodse familie in de Oekraïne, maakte als kind zijn eigen camera met de brillenglazen van zijn oma. Op negentienjarige leeftijd kwam hij als persfotograaf in dienst van het officiële sovjetpersorgaan TASS. De sovjettop had grote waardering voor zijn foto's. Zo documenteerde Chaldej niet alleen de oorlog, maar kreeg hij ook vaak opdracht om de politieke elite te fotograferen, van Stalin tot Gorbatsjov en Jeltsin. Tot 1972 werkte hij bij TASS; toen ging hij onder druk van het staatsantisemitisme verplicht met pensioen. Ook tijdens het bewind van Stalin verloor Chaldej vanwege zijn Joodse afkomst gedurende zes jaar zijn baan. Internationaal bekend werd hij pas na de val van de Sovjet-Unie in 1991.
Het Joods Museum toont een ruime keuze uit het werk van Jevgeni Chaldej, samengesteld uit de collectie van Fotoagentschap Voller Ernst in Berlijn. Chaldejs eigen teksten staan als bijschriften bij de foto's. Ook staan ze afgedrukt in de publicatie die de expositie begeleidt.