Zwartsluis

In de veertiger jaren van de negentiende eeuw werd er een godsdienstschooltje opgericht, dat in 1873 in een nieuw gebouw gehuisvest werd. De Joodse gemeente van Zwartsluis werd geleid door twee bestuurders. Naast een vrouwengenootschap voor onderhoud en aankleding van de synagoge was er een vereniging ter bestudering van de Tora.

Tot het midden van de negentiende eeuw was het meest verbreide beroep onder de Joodse inwoners van Zwartsluis dat van vleeshouwer en ritueel slachter. Tegen het einde van de eeuw waren de meeste Joden werkzaam in de textiel.

Gedurende de Duitse bezetting zijn alle toen nog in Zwartsluis woonachtige Joden gedeporteerd, op een enkeling na die kon onderduiken. Van de gedeporteerden is er één teruggekeerd, de overigen zijn allen omgekomen in de concentratiekampen. De synagoge werd gebruikt als opslagplaats van meubels uit de huizen van de gedeporteerden.

In 1948 is de Joodse gemeente Zwartsluis opgeheven en bij die van Zwolle gevoegd. De synagoge werd verkocht en kreeg de bestemming van timmermanswerkplaats. In 1969 is het gebouw afgebroken. De oude begraafplaats in het dorpscentrum is geruimd, de begraafplaats aan de Baanstraat wordt door de plaatselijke overheid onderhouden. In 1984 is hier een herinneringsmonument geplaatst. De Joodse school werd gerestaureerd; een plaquette herinnert aan de vroegere bestemming.