Vianen
In het begin van de achttiende eeuw woonden er in Vianen slechts enkele Joden. In de daarop volgende decennia nam het aantal Joden dat toevlucht zocht in de plaats langzaam toe. Dit wordt vaak in verband gebracht met de positie van Vianen als wijkplaats voor misdadigers en frauduleuze bankroetiers.
Synagoge in Vianen aan de Bakkerstraat, 1978
-RDMZ
Na 1730 ontstond geleidelijk een permanente Joodse gemeenschap in Vianen. Het reglement van de Joodse gemeente dateert uit 1750. In 1756 werd begonnen met de bouw van een synagoge aan de huidige Bakkerstraat. Een deel van het interieur en het bouwmateriaal was afkomstig uit Nijmegen, waar in datzelfde jaar de oude synagoge vervangen werd. De synagoge werd zowel in 1828 als in 1848 gerenoveerd.
Vóór 1827 begroef de Joodse gemeenschap zijn doden op het Walsland. In dat jaar verzocht men het gemeentebestuur van Vianen om toestemming tot het aanleggen van een tweede Joodse begraafplaats. Deze werd per 1 januari 1828 gratis ter beschikking gesteld en lag aan de Sparrendreef.
Het aantal leden van de Joodse gemeente van Vianen was in het begin van de twintigste eeuw zo gering dat werd voorgesteld de gemeente op te heffen, temeer daar de synagoge ernstig in verval was geraakt. In 1920 werd deze opheffing een feit; Vianen zelf werd bij Utrecht gevoegd, enkele dorpen uit de omgeving vielen vanaf dat moment onder Leerdam.
De synagoge is sinds 1924 in gebruik als kerk van de Nederlandse Protestanten Bond en bestaat nog steeds. De begraafplaats op het Walsland werd in 1977 geruimd, de stoffelijke resten werden overgebracht naar de Sparrendreef. Tegenwoordig draagt de plaatselijke overheid zorg voor het onderhoud.
Aantal Joden in Vianen en omgeving
jaar
1809
51
1840
49
1869
61
1899
68
1930
8