Joods leven vanaf 1900

In de vaste tentoonstelling op de eerste verdieping van de Nieuwe Synagoge vind je alles over het Joodse leven van 1900 tot nu. De impact van de oorlog vormt een belangrijk deel, maar er is veel meer. 
 
De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan het relatief veilige bestaan van de Joden in Nederland. Driekwart van de Joodse bevolking werd in vernietigingskampen vermoord door de nazi’s. Ondanks het immense verdriet hierover ontstond er nieuwe hoop met het uitroepen van een eigen Joodse staat, Israël. De Joodse gemeenschap in Nederland wist zich in de decennia na de oorlog te herpakken en kent tegenwoordig weer een sterk sociaal-cultureel leven, met verschillende Joodse kerkgenootschappen en een netwerk van Joodse instellingen.  

Voor de Tweede Wereldoorlog woonde tweederde van alle Nederlandse Joden in Amsterdam. Voor hen was de stad het middelpunt waar alles om draaide. De oude Jodenbuurt rond de Grote en de Portugese Synagogen was eeuwenlang het hart van de gemeenschap geweest. Dit veranderde in het begin van de twintigste eeuw toen de gemeente de krotten in de wijk ging afbreken. Veel Joden moesten hierdoor hun geliefde buurt verlaten. Intussen was er, mede door de opkomst van het socialisme, een grote emancipatie gaande van het Joodse proletariaat. De leefomstandigheden werden beter voor een grotere groep Joden.  
 
De zorgvuldig opgebouwde emancipatie werd bruut tot stilstand gebracht door de Jodenvervolging. Vooral via kamp Westerbork werden de Nederlandse Joden doorgestuurd naar vernietigingskampen in Oost-Europa. Veel Joden probeerden onder te duiken. Van de 140.000 Joden die voor de oorlog in Nederland woonden waren er in 1945 ongeveer 30.000 over. Aan hen de zware taak om hun eigen plek weer te vinden in de sterk ontwrichte samenleving. Velen voelden zich hier niet meer thuis en vertrokken naar het buitenland.  

De Joden die bleven, hebben zich jarenlang ingezet voor het wederopbouwen van het Joodse leven in Nederland. Pas na decennia kwam er meer begrip en erkenning voor wat de Joodse gemeenschap had moeten doorstaan tijdens de oorlog.  
 
De tentoonstelling is meer dan alleen geschiedenis. Hij zet aan tot denken over identiteit en hoe we als mensen omgaan met ‘anders zijn’, een thema dat altijd actueel zal blijven. De expositieruimte is ingedeeld in drie delen: voor, tijdens en na de oorlog. Op drie wanden kun je grote projecties van filmbeelden uit deze tijdvakken bekijken. Deze worden steeds herhaald. Op beeldschermen leer je via interviews, historische filmbeelden, objecten, foto's en documenten meer over thema’s als dagelijks leven, oorlog en onderduiken, wederopbouw. Zo zie je een ‘kienspel’ van voor de oorlog dat vaak in familieverband gespeeld werd omdat de meeste bewoners van de Jodenbuurt te arm waren om uit te gaan, en een baal stof met Jodensterren zoals Joden vanaf mei 1942 moesten dragen.  

Of je nu veel of weinig tijd hebt, voorkennis hebt of niet, de expositie is de moeite waard voor iedereen die interesse heeft in andere culturen, of die zich verder wil verdiepen in de eigen cultuur.  
 
Kijk ook bij de vaste tentoonstelling Joods leven tussen 1600 en 1900 in de Grote Synagoge.  

Wil je alles goed kunnen volgen, neem dan een audiotour mee bij de kassa.