Stemmen uit het verleden is een auditieve rondleiding, een soundwalk, door een deel van de Hollandsche Schouwburg.
De soundwalk is ontwikkeld door componiste en creatief ondernemer Sophie Jurrjens in samenwerking met het Joods Cultureel Kwartier. De route duurt 15 minuten, begint buiten op de binnenplaats en eindigt bij de namenwand. Om de soundwalk te beluisteren heb je jouw smartphone en koptelefoon nodig.
Foto in fragment: Binnenplaats van de Hollandsche Schouwburg, juli 1942, fotograaf Lydia van Nobelen-Riezouw, collectie NIOD © Marjolein van Nobelen
Hierboven staat een fragment uit de nieuwe wandeling Stemmen uit het verleden in de Hollandsche Schouwburg. De negentienjarige Lydia Riezouw woonde tijdens de oorlog met haar ouders op de Plantage Kerklaan 9. Hun huis keek uit op de binnenplaats van de Hollandsche Schouwburg. In juli 1942, toen het voormalige theater diende als verzamel- en deportatieplaats voor joden, zag zij haar joodse vriendin Greetje Velleman op de binnenplaats. In 1942 en 1943 zaten vele tienduizenden joodse mannen, vrouwen en kinderen hier gevangen in afwachting van hun gedwongen deportatie naar een vrijwel zekere dood. In Stemmen uit het verleden hoor je vijf ooggetuigen die je meenemen naar deze aangrijpende periode. Lydia Riezouw is een van hen.
De route is via onderstaande QR code in het Nederlands en Engels te downloaden of te streamen op een smartphone.
Of klik hier voor de soundwalk.
De soundwalk begint op de binnenplaats van de Hollandsche Schouwburg. Je staat op de plek waar tijdens de Tweede Wereldoorlog de theaterzaal zich bevond. De zaal bood plaats aan circa 800 mensen en was gedurende de periode 1942-1943 de ruimte waar joden hun gedwongen deportatie moesten afwachten. In Stemmen uit het verleden hoor je vijf ooggetuigen die je meenemen naar deze beladen plek.
De vijf ooggetuigen
Willem Willing
Amsterdam, 15 januari 1891 – Auschwitz, 11 februari 1944
Journalist Willem Willing, werd op 21 augustus 1943 samen met zijn tweede vrouw in onderduik gearresteerd door twee leden van de Kolonne Henneicke, Nederlandse jodenjagers, en naar de Hollandsche Schouwburg gebracht. Zijn dochter Wil, uit een eerder huwelijk met een niet-joodse vrouw, nam heimelijk afscheid van hem in de Schouwburg.
Salomon Garf
Amsterdam, 6 december 1879 – Auschwitz, 27 augustus 1943
Schilder en graficus Salomon Garf was ondergedoken in zijn eigen huis en vervalste persoonsbewijzen. Op 9 augustus 1943 kwamen twee leden van de Kolonne Henneicke hem halen. Tijdens zijn arrestatie slikte Garf cyaankali. Hij werd in nagenoeg bewusteloze toestand naar de Hollandsche Schouwburg gebracht. Vanuit de Schouwburg schreef hij verschillende brieven.
Klaartje de Zwarte-Walvisch
Amsterdam, 6 februari 1911 – Sobibor, 16 juli 1943
Naaister Klaartje de Zwarte-Walvisch werd samen met haar man in maart 1943 thuis gearresteerd en via de Zentralstelle für jüdische Auswanderung op het Adama van Scheltemaplein naar de Hollandsche Schouwburg gebracht. Klaartje, die leed aan slokdarmkramp, probeerde tevergeefs vrijgelaten te worden. Haar ervaringen tekende zij op.
Rosetta Cato (Ted) Musaph-Andriesse
Utrecht, 17 augustus 1927
De vijftienjarige Ted Andriesse was verraden en bij de Hollandsche Schouwburg afgeleverd. Zij wist uit de Schouwburg te ontsnappen en kwam in de Crèche terecht. Toen zij na enige dagen nog geen uitzicht had op een onderduikplaats, nam de angst en onzekerheid toe en besloot zij naar haar familie in Westerbork te gaan.
Lydia van Nobelen-Riezouw
Amsterdam, 4 oktober 1923 – Amsterdam, 9 december 2005
De negentienjarige Lydia Riezouw woonde tijdens de oorlog met haar ouders op de Plantage Kerklaan 9. Hun huis keek uit op de binnenplaats van de Hollandsche Schouwburg. In juli 1942, toen dit theater diende als verzamel- en deportatieplaats voor joden, maakte zij vijf foto’s van de binnenplaats.
Colofon
Met dank aan: Ted Musaph-Andriesse, Marjolein van Nobelen, Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Joods Historisch Museum, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, en Stadsarchief Amsterdam (SAA).
Stemmen | Voices: Linda Andriesse, Mikey Casalaina, Carine Lacor en Caspar Stalenhoef.
Dagboek van Klaartje de Zwarte-Walvisch, maart-juli 1943, collectie JHM
Brieven van Salomon Garf, 1943, collectie JHM
Dagboek van Willem Willing, privébezit Willy Willing
Interview Ted Musaph-Andriesse, collectie JHM © USC Shoah Foundation, 2009
Interview Lydia van Nobelen-Riezouw, Hedda van Gennep, Frame Mediaprodukties, 1993
Concept & soundwalk: Sophie Jurrjens, founder Off-Track: www.off-track.nl
Audio post productie: Bas Melis, Studio de Zwarte Molen
Joods Cultureel Kwartier: Annemiek Gringold, Esther Göbel, Mirjam van Emden en Judith Whitlau
Montage: Caspar Stalenhoef
Redactie: Sammi Landweer
Vertaling: Janey Tucker
Ontwerp: LevievanderMeer, graphic & exhibition design
Grafische productie: Rijnja Repro, Amsterdam
Coverfoto: Vooroorlogse foto van het interieur van de Hollandsche Schouwburg, collectie SAA
