Winsum

Aan het einde van de achttiende eeuw vestigden de eerste joden zich in Winsum. Bij de indeling in ressorten van 1821 werd de joodse gemeente van Winsum officieel erkend. Tussen 1825 en 1875 kende de gemeente een bloeiperiode, daarna zette de neergang in. Toch werd nog in 1878 aan de Nieuwstraat in Obergum een synagoge gebouwd.

Aanvankelijk werden de doden in Groningen begraven. In 1867 werd een begraafplaats in gebruik genomen aan de Munsterweg in Winsumermeeden. Ook in Warffum was er in de tweede helft van de negentiende eeuw een joodse begraafplaats.

Synagoge Winsum na de heropening in 2011

Synagoge Winsum na de heropening in 2011

Ten gevolge van de industrialisatie daalde het aantal joodse inwoners van Winsum in het laatste decennium van de negentiende eeuw en in de daaropvolgende jaren drastisch. De synagoge moest dan ook in 1934 verkocht worden.

Op een enkeling na werden alle joodse inwoners van Winsum tijdens de Duitse bezetting gedeporteerd en vermoord. In 1948 is de joodse gemeente ontbonden en bij die van Groningen gevoegd. De synagoge is tegenwoordig in gebruik als vergaderzaal.

De zorg voor de begraafplaats berust bij de burgerlijke gemeente. Het 'Joods Kerkhofje' werd in de zomer van 1999 gerestaureerd. Sinds 1977 staat aan de B.H. Broekemastraat een beeld ter herinnering aan de joodse inwoners van Warffum.

Een oorspronkelijk voor Abraham Markus gebouwde woning maakt als joodse slagerij onderdeel uit van het Warffumer openluchtmuseum en herbergt tevens een klein joods museum.

In 1995 werd bij het bestaande bevrijdingsmonument aan de Regnerus Praedestinusstraat in Winsum een plaquette aangebracht, waarop ook de namen van de joodse oorlogsslachtoffers voorkomen. Twee jaar later werd ook in het nabij gelegen Eenrum een herdenkingssteen geplaatst.

In Bedum werd in mei 2002 een herinneringsplaquette onthuld op het 'jodenhuis', de woning van de twee joodse inwoners van de plaats die in de Tweede Wereldoorlog omkwamen.

Op 28 april 2011 vond heropening van de gerestaureerde sjoel van Winsum plaats. Het gebouw heeft een culturele bestemming en wordt beheerd door de Stichting Synagoge Winsum.

Aantal Joden in Winsum en omgeving

jaar

1809

64

1840

129

1869

152

1899

141

1930

52