Middelharnis
In de tweede helft van de achttiende eeuw vestigden zich joden in verscheidene dorpen op Goeree en Overflakkee. Rond 1800 vormde zich een joodse gemeente in Middelharnis en Sommelsdijk, die aanvankelijk haar godsdienstoefeningen hield in een huissynagoge in Sommelsdijk. Later werd in Middelharnis een kamer gehuurd die als synagoge ingericht werd.
In 1821 werd een pand aangekocht aan de Achterweg dat een kleine twintig jaar dienst gedaan heeft als synagoge. De definitieve behuizing van de joodse gemeente, de nieuwe synagoge aan het Zandpad van Middelharnis naar Sommelsdijk, dateert uit 1840. Dit gebouw heeft na een restauratie in 1904 tot de Tweede Wereldoorlog als synagoge dienst gedaan.
De heer M. Polak met de kinderen van de joodse school, ca. 1913
-uit: De Joodsche Prins
De joodse gemeente had de beschikking over drie begraafplaatsen, waarvan de oudste op de Oost Havendijk in Dirksland dateert uit 1847. De begraafplaats aan de Hobbemastraat in Middelharnis werd in 1865 aangelegd, daarnaast werd er tot 1870 aan de Mariadijk in Goedereede begraven.
De joodse gemeente werd geleid door een kerkenraad, waarvan ook de penningmeester voor het Heilige Land deel uitmaakte, en een kerkbestuur. De joodse kinderen kregen les in een godsdienstschool in Middelharnis, waar ook de kinderen uit Oude Tonge en Dirksland heen kwamen. Er waren twee genootschappen, één voor de studie van de Tora en verscheidene publieke aangelegenheden, een ander voor het onderhoud van het synagogegebouw en de rituele voorwerpen.
Gedurende de Duitse bezetting zijn alle joodse inwoners van Middelharnis, met uitzondering van een handvol onderduikers, weggevoerd en vermoord. De grootste deportatie vond begin november 1942 plaats.
De synagoge werd na de oorlog verkocht en kreeg nadien diverse bestemmingen. In 1995 is er aan het gebouw een plaquette aangebracht, ter herinnering aan de vermoorde joodse medeburgers. De joodse gemeente werd in 1947 officieel bij die van Rotterdam gevoegd. De plaatselijke besturen van Dirksland, Goedereede en Middelharnis dragen zorg voor het onderhoud van de begraafplaatsen. De grafstenen op de begraafplaats in Dirksland zijn geïnventariseerd in het Stenen Archief.
Aantal Joden in Middelharnis en omgeving
jaar
1809
56
1840
102
1869
152
1899
101
1930
70