Bussum
De eerste Joodse families vestigden zich in het begin van de twintigste eeuw in Bussum. Om het gemeenteleven te stimuleren werd in 1911 de Vereeniging tot Behartiging der Belangen van de Joden opgericht. Vanaf dat jaar werden er eveneens synagogediensten gehouden in privé-woningen. Een leraar uit Weesp zorgde voor het Joodse onderwijs.
In 1913 begint bovengenoemde vereniging te ijveren voor de oprichting van een zelfstandige Joodse gemeente in Bussum. Mede door tegenwerking van de reeds bestaande maar noodlijdende Joodse gemeente van Naarden zou het tot 1917 duren tot Bussum als zelfstandige gemeente erkend werd. De Joodse gemeente van Naarden werd in 1933 officieel opgeheven.
Orde van de herdenkingsdienst in de synagoge van Bussum ter gelegenheid van de bevrijding, 1945
In 1919 werd een synagoge ingericht in de voormalige kerk van de Hersteld Apostolische Gemeente. Deze ruimte werd in 1931 te klein bevonden, waarop er een gebouw aan de Kromme Englaan aangekocht werd. De Joodse gemeente van Bussum was niet in het bezit van een eigenbegraafplaats, maar maakte gebruik van de Joodse begraafplaats van Naarden, gelegen aan de Amersfoortse Straatweg.
Naast een kerkbestuur was er in Bussum ook een armbestuur. Tevens werden er een jeugdsociëteit, een vrouwenvereniging en een zionistische jeugdbeweging opgericht.
In de dertiger jaren van de twintigste eeuw en in het eerste oorlogsjaar kwam er een groot aantal Joodse vluchtelingen naar Bussum en Naarden. In september 1940, toen de Joodse kinderen uitgesloten werden van openbaar onderwijs, werd in Bussum een Joodse school opgericht, die officieel tot februari 1943 bestaan heeft. In juni 1942 werden de Bussumse Joden naar Amsterdam overgebracht en vandaar naar Polen gedeporteerd.
Van de oorspronkelijke Joodse bevolking van Bussum is meer dan de helft in de concentratiekampen omgekomen. Over het lot van de vluchtelingen zijn geen exacte gegevens bekend. De Duitsers namen het meubilair van de synagoge in beslag, de Tora-rollen en de rituele voorwerpen zijn behouden gebleven.
Na de oorlog is er in Bussum weer een relatief grote Joodse gemeente ontstaan. De synagoge werd in 1956 vergroot en in 1983 gerestaureerd. Een belendend perceel werd aangekocht en als cultureel centrum ingericht. In oktober 1972 werd in Bussum het Joods Bejaardencentrum Het Gooi geopend. Dit tehuis werd in januari 1996 weer opgeheven.
Aantal Joden in Bussum en omgeving
jaar
1809
9
1840
4
1869
-
1899
20
1930
341
1951
220
1971
206
1998
147