Beroofd
Persoonlijke verhalen over de roof en restitutie van Joods cultuurbezit.
Verwacht: te zien vanaf 31 mei 2024
Eén tentoonstelling op twee locaties: Joods Museum en Nationaal Holocaustmuseum
Toegangskaartje € 20,00
Beroofd
Hoe is het als alles je wordt afgenomen? Niet alleen je rechten en je vrijheid, maar ook je bezit? De dubbeltentoonstelling Beroofd gaat over het verlies van Joods cultuurbezit in Nederland. Acht persoonlijke verhalen maken invoelbaar wat de roof van culturele eigendommen onder onmenselijke omstandigheden betekent. Want voorwerpen zijn meer dan materie. Ze weerspiegelen je identiteit en hebben emotioneel betekenis.
Voor overlevenden en de nabestaanden van vermoorde Joden volgde na de Holocaust de zoektocht naar verloren bezittingen. En een wrange strijd om deze — net als hun afgenomen waardigheid — te herwinnen.
Onderliggende emotie
In Beroofd ziet de bezoeker kunst en kindertekeningen, foto’s, Joodse rituele voorwerpen en boeken. Egodocumenten en interviews brengt de onderliggende emotie aan het licht: de pijn die tot op de dag van vandaag doorwerkt bij de overlevenden en hun nabestaanden.
Taaie bureaucratie
De tentoonstelling vertelt ook het verhaal van Dési Goudstikker-Halban (1912-1996). Haar man, kunsthandelaar Jacques Goudstikker, overleed in 1940 tijdens hun vlucht naar Engeland.
Na de oorlog voerde zij een jarenlange strijd tegen de Nederlandse overheid om zijn kunstverzameling terug te krijgen. Goudstikkers bloeiende kunsthandel was tijdens de bezetting volledig onttakeld door de nazi’s.
Dési Goudstikker kwam te staan tegenover een halsstarrige Nederlandse regering en de taaie, ambtelijke bureaucratie van verschillende organisaties waarmee zij te maken kreeg. Ondanks een jarenlang proces ging zij uiteindelijk moegestreden akkoord met een schikking.
Dési Goudstikker-von Halban, plaats onbekend, 30 juli 1946
-Foto door Theo van Haren Noman (Anefo), Den Haag, Nationaal Archief, fotocollectie Anefo.
1000 voorwerpen
In het Joods museum is het verhaal van uitgever Leo Isaac Lessmann te zien. Lessmann was een gepassioneerd verzamelaar van Joodse rituele voorwerpen. Hij bezat zo’n 1000 rituele voorwerpen, die hem erg dierbaar zijn omdat ze voor hem de Joodse spirituele waarden en tradities vertegenwoordigen en doorgeven.
Voor de oorlog weet hij zijn collectie naar Amsterdam te sturen en zelf naar Palestina te vluchten. In Amsterdam wordt het grootste deel van zijn collectie door de nazi's geroofd.
Na de oorlog moet Lessmann hemel een aarde bewegen om van de Duitse staat financiële compensatie te krijgen voor het verlies van zijn collectie. Hij ontvangt uiteindelijk de helft van de totale waarde. De voorwerpen zelf zijn nog altijd niet teruggevonden.
Leo Isaac Lessmann met zijn vrouw in Israël
In de tentoonstelling staan we uitgebreid stil bij deze en andere verhalen. In het Joods Museum gaat de tentoonstelling over het verlies van boeken en rituele voorwerpen. In het Nationaal Holocaustmuseum, staat kunst centraal.
Beroofd is van 31 mei tot en met 27 oktober 2024 te zien in het Joods Museum en het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam in samenwerking met het Rijksmuseum.
Podcast
De verdwenen collectie-Heppner is een zoektocht naar gerechtigheid. Deze vierdelige podcast-serie over Max Amichai Heppner (1933) en de collectie van zijn familie zal te horen zijn vanaf 31 mei en is gemaakt in samenwerking met Eelke Muller, senior onderzoeker Expertisecentrum Restitutie/ NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies.
Boek
Bij de tentoonstelling verschijnt het boek Beroofd. Persoonlijke verhalen over de roof en restitutie van Joods cultuurbezit. Uitgever: Rijksmuseum/Joods Cultureel Kwartier, € 27,50. ISBN Nederlands 978-94-6208-853-5 ISBN Engels: 978-94-6208-858-0.
Symposium
Op 9 en 10 september 2024 vindt in het auditorium van het Rijksmuseum het symposium van de Arbeitskreis Provenienzforschung e.V. (internationale beroepsvereniging herkomstonderzoek) plaats. Centraal staat de impact van onvrijwillig bezitsverlies en de veranderende betekenis van kunst, boeken en Joodse rituele voorwerpen na de roof. Het symposium Looted is een samenwerking tussen de Arbeitskreis Provenienzforschung e.V., het Rijksmuseum, het Joods Cultureel Kwartier en Sotheby’s.
Met dank aan
Deze tentoonstelling komt tot stand met steun van de VriendenLoterij, Stichting Collectieve Maror-Gelden Nederland, Stichting Democratie & Media, Vfonds, Mondriaan Fonds, Stichting Levi Lassen en Stichting Vrienden van het Joods Cultureel Kwartier.
Mede-gefinancierd door de Europese Unie. De hier geuite ideeën en meningen komen echter uitsluitend voor rekening van de auteur(s) en geven niet noodzakelijkerwijs die van de Europese Unie weer. Noch de Europese Unie, noch het EACEA kan ervoor aansprakelijk worden gesteld.
De publicatie Beroofd. Persoonlijke verhalen over de roof en restitutie van Joods cultuurbezit wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting Makaria en Gregory Annenberg Weingarten, GRoW @ Annenberg.
Het symposium wordt mede mogelijk gemaakt door Arbeitskreis Provenienzforschung e.V. en Sotheby’s.
In samenwerking met
Het Rijksmuseum Amsterdam en Expertisecentrum Restitutie van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies.
Met dank aan
